Την τρίτη υψηλότερη θέση στους δείκτες θνησιμότητας από τροχαία ατυχήματα μεταξύ παιδιών, εφήβων και νέων στην Ε.Ε. κατέχει η Ελλάδα, σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Τα αίτια των τροχαίων ατυχημάτων, ποικίλα. Δυστυχώς ένα σημαντικό ποσοστό οφείλεται στο αλκοόλ. Είναι γνωστό πως οι μεγάλες δόσεις αλκοόλ παραμορφώνουν την αλληλεπίδραση των περιοχών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τις κοινωνικές, γνωσιακές ικανότητες που το άτομο φτάνει σε κατάσταση παραφροσύνης. Ένας μεθυσμένος άνθρωπος μπορεί να γίνει επικίνδυνος για τους άλλους. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;

Ρεπορτάζ: Κέλλυ Σαουάχ Μαραγκουδάκη

Σύμφωνα με την αστυνόμο Β’ και εκπρόσωπο Τύπου της ΕΛ.ΑΣ., Ιωάννα Ροτζιώκου, «η οδήγηση υπό την επίδραση του αλκοόλ είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εκτιμάται ότι το 25% των τροχαίων δυστυχημάτων οφείλονται στον παράγοντα μέθη. Ειδικά, όταν το αλκοόλ συνδυαστεί και με άλλους παράγοντες, όπως είναι ο καφές, η νικοτίνη, τα φάρμακα ή η κούραση, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο η κατάσταση του οδηγού, ενώ σημαντικό ρόλο ως προς τα όρια για την κατανάλωση αλκοόλ παίζουν το φύλο, η ηλικία και η σωματική μάζα του κάθε ατόμου. Αυτό που συνιστάται από την πλευρά μας είναι πριν ξεκινήσουμε την οδήγηση, να μην έχουμε καταναλώσει καμία ποσότητα αλκοόλ, γιατί ακόμη και μια μικρή ποσότητα αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει τη γνωστική και αντιληπτική μας ικανότητα, συνεπώς και τον τρόπο οδήγησής μας».

Γενικά, η βεβαίωση προστίμων σε περίπτωση που διαπιστωθεί μια παράβαση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας αποτελεί μια παγκόσμια πρακτική, γιατί με αυτόν τον τρόπο αποτρέπονται οι οδηγοί από τη διάπραξη τροχονομικών παραβάσεων. Βέβαια, σύμφωνα με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας υπάρχει διαβάθμιση ως προς το διοικητικό πρόστιμο ή τη διοικητική ποινή, ανάλογα με την ποσότητα αλκοόλ που κάποιος έχει καταναλώσει. Ειδικότερα, αν κάποιος οδηγεί υπό την επίδραση οινοπνεύματος, τιμωρείται.

Αναλυτικά, τα πρόστιμα και οι ποινές σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ.

• Με διοικητικό πρόστιμο διακοσίων (200) ευρώ, εάν η συγκέντρωση στο αίμα κυμαίνεται από 0,25 έως 0,40 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα, όταν η μέτρηση γίνεται με αντίστοιχη συσκευή αλκοολόμετρου.
• Με διοικητικό πρόστιμο επτακοσίων (700) ευρώ και με αφαίρεση επί τόπου της άδειας ικανότητας οδήγησης για ενενήντα (90) ημέρες, εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα είναι από 0,40 έως 0,60 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα, όταν η μέτρηση γίνεται με αντίστοιχη συσκευή αλκοολόμετρου.
• Με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) μηνών, διοικητικό πρόστιμο χιλίων διακοσίων (1.200) ευρώ και αφαίρεση επί τόπου της άδειας ικανότητας οδηγού για εκατόν ογδόντα (180) ημέρες, όταν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα είναι άνω των 0,60 χιλιοστών του γραμμαρίου ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα.

«Εάν κάποιος οδηγός οχήματος καταληφθεί να οδηγεί υπό την επίδραση οινοπνεύματος εντός δύο (2) ετών από προηγούμενη παράβαση της απαγόρευσης οδήγησης υπό την επίδραση οινοπνεύματος και η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα του είναι άνω των 0,60 χιλιοστών του γραμμαρίου ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα, επιβάλλεται για κάθε περαιτέρω παράβαση ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι (6) μήνες και διοικητικό πρόστιμο δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ καθώς και επί τόπου αφαίρεση της άδειας ικανότητας οδήγησης για πέντε χρόνια» συμπληρώνει η κα Ροτζιώκου.

Κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους ή τραυματίζονται σοβαρά σε ατυχήματα σε δρόμους της ΕΕ. Μεταξύ του 2010 και του 2019, ο αριθμός των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στην Ευρώπη μειώθηκε κατά 23%. Το 2019, οι χώρες της ΕΕ με τα καλύτερα επίπεδα οδικής ασφάλειας ήταν η Σουηδία και η Ιρλανδία. Ποιο είναι το μοντέλο Οδικής Ασφάλειας που ακολουθείται εκεί και πώς μπορεί η Ελλάδα να αποτελέσει πρότυπο οδικής παιδείας και συμπεριφοράς;

Τα τροχαία συμβάντα οφείλονται σε έναν συνδυασμό παραγόντων που αφορούν τον ανθρώπινο παράγοντα (οδηγός οχήματος, συνεπιβάτης, πεζός), το οδικό δίκτυο και το όχημα. Εκτιμάται ότι ο ανθρώπινος παράγοντας συντελεί στην πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων σε σημαντικό ποσοστό (περίπου 80-90%), σύμφωνα με την Αστυνόμο.

Vision Zero - Το πολυεθνικό έργο οδικής ασφάλειας 

«Στις ευρωπαϊκές χώρες, και ειδικά στη Σουηδία, ακολουθείται η στρατηγική του λεγόμενου Vision Zero. Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, εθνικός σκοπός είναι όχι μόνο ο περιορισμός των τροχαίων συμβάντων, αλλά ο εκμηδενισμός των θυμάτων συνεπεία αυτών. Καμία απώλεια ανθρώπινης ζωής εξαιτίας των τροχαίων δυστυχημάτων δεν είναι ανεκτή. Και επειδή είμαστε άνθρωποι, υπάρχει η πιθανότητα λάθους εκ μέρους μας» εξηγεί.

Για τον λόγο αυτό, το οδικό δίκτυο πρέπει να κατασκευάζεται και να σχεδιάζεται με τέτοιον τρόπο ώστε να μας επιτρέπεται να μετακινούμαστε και ταυτόχρονα να προστατευόμαστε. Έτσι, στοχεύουν στην ενεργητική και παθητική ασφάλεια των οχημάτων, στους τροχονομικούς ελέγχους και στην επιτήρηση, στις συνεχείς επιμορφώσεις και εκπαιδεύσεις σχετικά με την οδική ασφάλεια και στη βελτίωση των υποδομών.

Σημαντικό ρόλο για την επίτευξη του οράματος του Vision Zero είναι η υιοθέτησή του από όλους τους συναρμόδιους φορείς (πολιτικούς, κατασκευαστές και διαχειριστές οδικού δικτύου, κατασκευαστές αυτοκινήτων, υπηρεσίες μεταφορών, τομέα υγείας, ασφαλιστικό τομέα κ.ο.κ.). Η ιδέα του Vision Zero συνελήφθη το 1994 και έχει ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία της Σουηδίας, ενώ έκτοτε έχει υιοθετηθεί και ως μοντέλο οδικής ασφάλειας και από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια υπάρχει χαρακτηριστική μείωση των τροχαίων συμβάντων και των θυμάτων συνεπεία αυτών. Συγκεκριμένα, το 1998 καταγράφηκαν 2.229 θανατηφόρα τροχαία, 4.889 σοβαρά και 28.224 ελαφρά. Αντίστοιχα, το 2019 καταγράφηκαν 665 θανατηφόρα τροχαία, 550 σοβαρά και 9.525 ελαφρά. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι μέσα στην πάροδο του χρόνου υπάρχει αριθμητική μείωση των τροχαίων συμβάντων. «Ωστόσο, αν και έχει σημειωθεί βελτίωση τα τελευταία χρόνια στον τομέα της οδικής ασφάλειας, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουμε μέχρι να πετύχουμε το απόλυτο “μηδέν” και να μη θρηνούμε κανέναν συνάνθρωπό μας στους ελληνικούς δρόμους εξαιτίας των τροχαίων συμβάντων. Άλλωστε, πίσω από αυτούς τους αριθμούς βρίσκονται ανθρώπινες ζωές, η αξία των οποίων είναι ανεκτίμητη. Αυτό λοιπόν που απαιτείται είναι η συνεργασία ανάμεσα σε όλους τους συναρμόδιους φορείς, ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα» καταλήγει η αστυνόμος.

Ο αλκοολισμός ως όρος εμφανίστηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1840, ενώ χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή της νόσου το 1972 από τον John Coakley Lettsom και έχει ευρεία σημασία. Ουσιαστικά πρόκειται για ανεπάρκεια ελέγχου κατανάλωσης αλκοόλ, παρά τις παρενέργειες που αυτό προκαλεί. Τι μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει κάποιον στην κατάχρηση αυτού του διάφανου δηλητηρίου; Το ευαίσθητο αυτό θέμα προσεγγίζεται από την αστυνομικό και συνάμα σύμβουλο Ψυχικής Υγείας Κάλλη Παπαδογιάννη.

«Τα αίτια του αλκοολισμού φαίνεται να είναι ένας συνδυασμός γενετικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Όσον αφορά τα κοινωνικά αίτια, αυτά ποικίλλουν ανάλογα με το άτομο και το τι συμβαίνει στη ζωή του. Οι συνέπειές του, ωστόσο, είναι πολύ σοβαρές, αν και πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να το συνειδητοποιήσουν», τοποθετείται στο news2u.gr η αστυνομικός - σύμβουλος ψυχικής υγείας Κάλλη Παπαδογιάννη.

Η κακή ψυχολογία ή ακόμη και η κατάθλιψη ωθούν το άτομο να πιει, ώσπου να ξεχάσει τα προβλήματα και την πηγή του αρνητισμού του. Από κει και πέρα, οι επιστήμονες θεωρούν πως συμβάλλει και ο γενετικός παράγοντας, καθότι φαίνεται πως η προδιάθεση για αλκοολισμό μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά.

Πώς εθίζεται κάποιος στο αλκοόλ; 

Ας μην ξεχνάμε και τη χημική υπόσταση του αλκοόλ. «Κύριο συστατικό του αποτελεί η αιθυλική αλκοόλη και εντοπίζεται σε ποσοστά από 3-5% έως και 40-50%. Όταν η προσλαμβανόμενη ποσότητα αλκοόλ ξεπεράσει την προτεινόμενη από τους διεθνείς οργανισμούς, τότε αναδύονται προσωρινά τα συναισθήματα χαράς και αυτοπεποίθησης. Η μακροχρόνια έκθεση στο αλκοόλ αυξάνει την απαιτούμενη ποσότητα, προκειμένου να “φτιάξει κεφάλι” κάποιος, οδηγώντας τον σε περαιτέρω κατανάλωση αλκοόλ. Αυτός ο φαύλος κύκλος οδηγεί το άτομο σε ανοχή (ανάγκη πρόσληψης ολοένα μεγαλύτερων ποσοτήτων αλκοόλ), επιδεινώνοντας τα προβλήματα. Μάλιστα, οποιαδήποτε προσπάθεια απεξάρτησης οδηγεί σε στερητικά συμπτώματα, ανάλογα με τον βαθμό εξάρτησης, καθιστώντας την απεξάρτηση ακόμη δυσκολότερη» εξηγεί η ίδια.

Ποιο φύλο είναι πιο επιρρεπές; 

Έρευνα έδειξε ότι περίπου 7-12% των γυναικών καταναλώνουν αλκοόλ, σε σύγκριση με το 20% των ανδρών. Αυτό το χάσμα μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί, καθώς η κατανάλωση αλκοόλ από τις γυναίκες είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτή, με τα σημερινά δεδομένα να δείχνουν ότι οι γυναίκες εξαρτώνται πιο εύκολα από το αλκοόλ. Μάλιστα, τα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ, όπως η ατροφία του εγκεφάλου και η ηπατική βλάβη, εμφανίζονται πιο γρήγορα στις γυναίκες.

Οι γυναίκες πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις του αλκοόλ

Σύμφωνα με τους ειδικούς, βιολογικοί παράγοντες καθιστούν τις γυναίκες πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις που έχει το αλκοόλ, καθώς το σώμα μιας γυναίκας περιέχει λιγότερο νερό και περισσότερο λιπώδη ιστό απ’ όσο των ανδρών. Επειδή το λίπος διατηρεί το αλκοόλ, ενώ το νερό το αραιώνει, τα όργανα μιας γυναίκας κινδυνεύουν περισσότερο. Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν χαμηλότερα επίπεδα δύο ενζύμων, της αλκοολικής δευδρογενάσης και της αφυδρογονάσης αλδεΰδης, τα οποία διασπούν το αλκοόλ στο στομάχι και το συκώτι, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να απορροφούν περισσότερο αλκοόλ στο αίμα τους.

O αντίκτυπος του αλκοόλ στην οικογένεια

Ο αλκοολισμός στην οικογένεια αποτελεί όλο και πιο συχνό πρόβλημα της κοινωνίας στη χώρα μας. Περαιτέρω ανησυχία δημιουργούν και τα στοιχεία ότι το 25% των παιδιών ηλικίας κάτω των 17 ετών πίνουν τακτικά.

Η ειδικός εξηγεί ότι ο αλκοολισμός είναι μια ασθένεια που επηρεάζει εξίσου όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Λόγω της εύκολης διαθεσιμότητάς του και του χαμηλού κόστους των αλκοολούχων ποτών, αυτός ο τύπος εθισμού δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί. Οι αλκοολικοί είναι συχνά άτομα με υψηλή κοινωνική θέση, γονείς και ηγέτες. Παρόλο που καταφέρνουν να κρύψουν τις συνέπειες του εθισμού τους στον κόσμο, το χειρότερο μεταδίδεται από την οικογένειά τους. Τα παιδιά κατηγορούν συχνά τον εαυτό τους για τον αλκοολισμό στην οικογένεια. Ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνουν ακόμα τη συζήτηση μεταξύ γονέων, τα παιδιά ακούνε υψωμένους τόνους και αισθάνονται αυξημένη επιθετικότητα στο σπίτι. Εάν δεν αισθάνονται ασφαλή, τα παιδιά μεγαλώνοντας θα αναπτύξουν προβλήματα με την αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό τους. Συχνά θα κατηγορούν τον εαυτό τους για την έλλειψη γονικής αγάπης που αισθάνονται. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά αλκοολικών είναι πιο επιρρεπή σε επιθετική συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τα παιδιά αλκοολικών είναι τέσσερις φορές πιο πιθανόν να αναπτύξουν πρόβλημα κατανάλωσης αλκοόλ όταν μεγαλώσουν.

Το αλκοόλ σημαντικός παράγοντας της ενδοοικογενειακής βίας 

Ο αλκοολισμός μπορεί επίσης να οδηγήσει σε πολλά οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια. Υπό την επίδραση του οινοπνεύματος, οι άνθρωποι συχνά αγνοούν πλήρως τις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Επίσης, είναι συνήθως επιρρεπείς σε δαπάνες, συνειδητοποιώντας μόνο μετά την απογοήτευση τι έχουν κάνει. Εάν αυτές οι καταστάσεις δεν αλλάξουν, μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια θέσεων εργασίας, γεγονός που θέτει όλα τα μέλη της οικογένειας σε ακόμη πιο δύσκολη κατάσταση. Στη συνέχεια, οι σύζυγοι κατηγορούν ο ένας τον άλλον και όλο και περισσότερο εκφράζουν την απογοήτευσή τους στους αγαπημένους τους. Δυστυχώς, δεδομένου ότι είναι απρόθυμοι να αλλάξουν, αρχίζουν να ψεύδονται και να κρύβουν τις πράξεις τους και να μην τους αρέσουν οι άλλοι που τους βάζουν σε αυτή τη θέση. Οι συζητήσεις συχνά έχουν ως αποτέλεσμα την ενδοοικογενειακή βία και τις συζυγικές απιστίες, οι οποίες στη συνέχεια αυξάνουν τις πιθανότητες διαζυγίου και διάλυσης της οικογένειας.

O αντίκτυπος του αλκοόλ στην κοινωνία 

Οι αλκοολικοί, όπως εξηγεί η σύμβουλος ψυχικής υγείας, συνήθως αντιδρούν δικαιολογώντας και κατ’ επέκταση ξεγελώντας τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες του αλκοολισμού αφορούν όλους, ασχέτως φύλου, ηλικίας ή των λόγων που τους οδήγησαν στην κατάχρηση αλκοόλ. Συνηθισμένες φράσεις που χρησιμοποιούν είναι «ο καθένας το κάνει», «μόνο στον εαυτό μου κάνω κακό», «μπορώ να σταματήσω όποτε θέλω», «αξίζει να πιω μετά από αυτή την ημέρα», «αποδίδω καλύτερα σε όλους τους τομείς όταν πίνω» και πολλές άλλες φράσεις, που αποτελούν εξαπάτηση του ίδιου τους του εαυτού.

Ειδικότερα:

• Προσωπική λειτουργικότητα. Ο αλκοολισμός μειώνει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε μεγάλο βαθμό σε όλους τους τομείς της ζωής του. Αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύεται να κάνει ακόμη και τα βασικά, όπως η οδήγηση. Ένα μεγάλο ποσοστό τροχαίων ατυχημάτων προκαλούνται από υπερκατανάλωση αλκοόλ.
• Επαγγελματικός τομέας. Ο αλκοολισμός οδηγεί σε μεγάλο βαθμό στην ανεργία, καθότι τα άτομα αυτά δεν είναι λειτουργικά στο 100% τους. Η κατάχρηση αλκοόλ τούς καθιστά ασυνεπείς και ανεύθυνους, με αποτέλεσμα να μειώνεται η απόδοσή τους στην εργασία και να απολύονται.
• Οικονομικός τομέας. Όπως όλοι οι άνθρωποι με εθισμό, έτσι και οι αλκοολικοί ξοδεύουν όλα τους τα χρήματα για να αγοράσουν ποτά, με αποτέλεσμα να αγνοούν τα βασικά έξοδα, όπως η πληρωμή του ενοικίου και λοιπών λογαριασμών.
• Διαπροσωπικές σχέσεις. Τα άτομα που εθίζονται στο αλκοόλ απομονώνονται κοινωνικά τόσο από το οικογενειακό όσο και από το ευρύτερο φιλικό τους περιβάλλον, κι αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω των εκρήξεων θυμού αλλά και των βίαιων τάσεων που προκαλεί ο αλκοολισμός στον πάσχοντα.

Βοήθεια σε έναν αλκοολικό

«Και αφού ο αλκοολισμός επιφέρει τόσες επιπτώσεις, τότε ας σταματήσουν απλά να καταναλώνουν αλκοόλ» ίσως σκέφτονται πολλοί. Μόνο που ο «απεγκλωβισμός» δεν είναι τόσο εύκολος όσο νομίζουμε. Σύμφωνα με την κα. Παπαδογιάννη, το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η αποδοχή της ύπαρξης του προβλήματος από τον ίδιο τον πάσχοντα και το αμέσως επόμενο είναι ο πάσχων να απευθυνθεί σε ειδικούς, ομάδες αυτοβοήθειας και κέντρα αποτοξίνωσης. Τα εν θέματι κέντρα απαρτίζονται από ειδικούς επιστήμονες που μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας και ψυχολογικής ενθάρρυνσης θα βοηθήσουν τον πάσχοντα να οδηγηθεί στην απεξάρτηση και τελικά στην ολοκληρωτική ανάρρωση.