Τι συμβαίνει με την τηλε-εκπαίδευση στα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ευρώπη-Γιατί δεν λειτουργεί μέχρι στιγμής αποτελεσματικά στην Ελλάδα-Τι ισχύει για τις εξετάσεις εξαμήνων και τα εργαστήρια
Της ΒΙΚΥΣ ΚΑΛΟΦΩΤΙΑ
Πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας ήταν μια λέξη που -τουλάχιστον για τους περισσότερους- ήταν μάλλον άγνωστη ή μια λέξη που παρέπεμπε σε έναν από όλους εκείνους τους ιδεατούς όρους, οι οποίοι στην καθαυτή εφαρμογή τους στην καθημερινότητα είναι μάλλον… πολύ καλοί για να είναι αληθινοί και άρα ουτοπικοί.
Ο λόγος για μια λέξη που εδώ και αρκετό διάστημα αποτελεί μάλλον «πονοκέφαλο» για μαθητές, εκπαιδευτικούς και φοιτητές σε όλον τον κόσμο. Η τηλε-εκπαίδευση είναι πια μέρος της ζωής μας και ενώ αρκετοί επικαλούνται, τόσο τα οφέλη, όσο και την αναγκαιότητα της ύπαρξής της λόγω της έκτακτης συγκυρίας που βιώνουμε, ωστόσο στην πράξη φαίνεται ότι τα βρίσκουμε «μπαστούνια» ή κοινώς τα… θαλασσώνουμε. Βέβαια, τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν ισχύει το ίδιο και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα την Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, καθώς είχαν ίσως φροντίσει πολύ νωρίτερα για την επαρκή οργάνωση και προετοιμασία.
Ας πάρουμε, όμως τα πράγματα από την αρχή σε ό,τι αφορά την Ελλάδα. Δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από τότε που ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στο πλαίσιο του διαγγέλματός του για τη λήψη μέτρων προστασίας από τον κορονοϊού, ανακοίνωσε ότι τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας μεταβαίνουν στο καθεστώς της πλήρους τηλε-εκπαίδευσης και όπως διευκρίνισε μετέπειτα ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκος Χαρδαλιάς «από το μέτρο της τηλε-εκπαίδευσης εξαιρούνται μόνο οι κλινικές και τα εργαστήρια των τελειόφοιτων φοιτητών».
Σε αυτά τα στοιχεία έρχεται να προστεθεί και σχετικό δημοσίευμα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων ότι το 96,35% των προπτυχιακών μαθημάτων παραδίδονται στη χώρα μας μέσω σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, που σε ορισμένα ΑΕΙ αγγίζει το 99,7%, ενώ το υπόλοιπο 3,65% αφορά σε μαθήματα αμιγώς εργαστηριακού ή κλινικού χαρακτήρα.
Οι πρώτες, όμως σφυγμομετρήσεις είναι μάλλον απογοητευτικές, αφού υπάρχουν αρκετά προβλήματα στην επιτυχημένη υλοποίηση του μεγαλόπνοου αλλά όχι εγκαίρως και επαρκώς οργανωμένου σχεδίου της ελληνικής κυβέρνησης, που έπιασε… στον ύπνο τους άμεσα εμπλεκόμενους, που καλούνται τώρα να το εφαρμόσουν.
Εδώ και πολλές δεκαετίες, σε διάφορες χώρες του εξωτερικού -όπως και στην Ελλάδα- ιδρύθηκαν τα λεγόμενα «ανοικτά πανεπιστήμια» (open universities), όπου έχει κανείς τη δυνατότητα να ολοκληρώσει τις προπτυχιακές ή ακόμα και τις μεταπτυχιακές σπουδές του από απόσταση χωρίς την υποχρέωση της φυσικής παρουσίας στους πανεπιστημιακούς χώρους. Η προσφορά των σπουδών γίνεται με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εποπτείας, παρακολούθησης, συμβουλευτικής, επικοινωνίας, συνεργασίας και μελέτης. Αυτή η εξ αποστάσεως διδασκαλία επικεντρώνεται σε ένα ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό (έντυπο, οπτικοακουστικό και ηλεκτρονικό) και οργανώνεται στο πλαίσιο ενός ενδεικτικού χρονοδιαγράμματος που προβλέπει τον προγραμματισμό μελέτης, των συμβουλευτικών συναντήσεων, των γραπτών εργασιών (σύνταξη, αξιολόγηση, ανατροφοδότηση) και των τελικών εξετάσεων.
Η τηλε-εκπαίδευση είναι ένα βήμα πιο πέρα από την παραδοσιακή, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αφού μπορεί πλέον να ενσωματώσει στα μέσα που χρησιμοποιεί ένα πλήθος από εργαλεία που έχει αναπτύξει η πληροφορική, ώστε να μετατρέψει τις στατικές σελίδες ενός βιβλίου ή ενός τόπου σε δυναμικές, με κίνηση, με παραπομπή σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις, με ενσωμάτωση video και ζωντανή επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντα και διδασκομένου.
Ένα από τα πιο δημοφιλή ανοικτά πανεπιστήμια της Ευρώπης είναι και το Αγγλικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Τhe Οpen University), στο οποίο μπορεί να εγγραφεί κανείς και να ολοκληρώσει τις προπτυχιακές ή/και τις μεταπτυχιακές σπουδές του χωρίς να επισκεφθεί ποτέ τις αντίστοιχες πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις. Άλλα πολύ γνωστά ευρωπαϊκά ανοικτά πανεπιστήμια είναι το Γερμανικό, το Ολλανδικό, το Ισπανικό, το Πορτογαλικό κ.λπ. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε με ειδικό νόμο το 1992, η λειτουργία του καθορίστηκε από τον Ν. 2525/97 και άρχισε να λειτουργεί από το 1998 και η προσφορά των σπουδών γίνεται αποκλειστικά με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας.
Ο τομέας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει επενδύσει σημαντικά όσον αφορά την κατάρτιση εκπαιδευτικών σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης. Το Freie Universität στο Βερολίνο της Γερμανίας, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι η πλειοψηφία των μαθημάτων θα διεξάγεται πλέον διαδικτυακά, ενώ όλες οι δημόσιες εκδηλώσεις και διαλέξεις έχουν αναβληθεί μέχρι νεωτέρας. Η διδασκαλία πραγματοποιείται, επίσης ψηφιακά σε πανεπιστήμια της χώρας, όπως το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης αλλά και το Πανεπιστήμιο Humboldt, που εδρεύει επίσης στο Βερολίνο. Το ίδιο ισχύει και για διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ιταλία, την Ισπανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γαλλία.
Ωστόσο, χρειάζεται ακόμη να ρυθμιστούν και να εξελιχθούν πολύ περισσότερο τα πράγματα στο πώς θα προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα οι εξετάσεις και τα πρακτικά μαθήματα και αυτό είναι κάτι που απομένει να επιτευχθεί στο μέλλον. Προς το παρόν είναι αρκετά τα γερμανικά πανεπιστήμια που έχουν επιτρέψει τη διεξαγωγή αυτών των διαδικασιών πρόσωπο με πρόσωπο, τηρώντας φυσικά πάντοτε τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Έτσι, τα μαθήματα εκείνα που απαιτούν ειδικά εργαστήρια ή χώρους εργασίας έχουν ήδη αρχίσει να καλωσορίζουν τους μαθητές με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή της φυσικής παρουσίας.
Η χρήση ψηφιακού περιεχομένου στην εκπαίδευση παγκοσμίως ήταν σχετικά ασυνήθιστη πριν από την έναρξη της κρίσης που επέφερε ο κορονοϊός. Ειδικότερα, μόνο το 20% των χωρών διέθετε ψηφιακούς πόρους μάθησης στη διδασκαλία, αλλά και αυτό πάλι μόνο σε ορισμένα σχολεία, ενώ μόλις το 10 τοις εκατό των χωρών είχε πιο ισχυρές δυνατότητες ψηφιακής μάθησης προσφέροντας μέρος του εκπαιδευτικού υλικού που διατίθεται εκτός σχολείου.
Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, καμία χώρα δεν διαθέτει καθολικό ψηφιακό πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Αυτοί οι αριθμοί απεικονίζουν μια ενδεικτική εικόνα των προσπαθειών που έπρεπε να καταβάλουν οι κυβερνήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα για να μετακινηθούν γρήγορα προς το καθεστώς της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συνέχεια της μαθητικής διαδικασίας.
Ενθαρρυντικό είναι ότι παρά τις όποιες δυσκολίες, οι προσπάθειες που γίνονται στην Ευρώπη για μεγαλύτερη εξοικείωση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με την καθημερινή τηλε-εκπαίδευση έχουν ήδη αρχίσει να προχωρούν σε όλο και πιο εντατικούς ρυθμούς.
Μία από αυτές τις πρωτοβουλίες είναι και αυτή της Ευρωπαϊκής Πανεπιστημιακής Ένωσης (European University Association/EUA) που σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Απόστασης και Ηλεκτρονικής Μάθησης (EDEN) διοργάνωσε πριν από λίγες ημέρες την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Διαδικτυακής Εξ αποστάσεως Εκπαίδευσης (EODLW), όπου είχαν τη δυνατότητα να εγγραφούν και να συμμετάσχουν δωρεάν φοιτητές αλλά και ενδιαφερόμενοι από όλον τον κόσμο.
Αντικείμενο του συγκεκριμένου webinar ήταν η παρουσίαση και ανάλυση των σημερινών αλλαγών που επηρεάζονται από την πανδημία Covid-19 με σκοπό τη βελτίωση των δυνατοτήτων της διαδικτυακής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, προκειμένου να μπορεί κανείς να ανταποκριθεί σε αυτό που λόγω των ειδικών αυτών συνθηκών έχει επικρατήσει να είναι η σημερινή «νέα κανονικότητα».
Η συντομογραφία του Web-based seminar, είναι μια διάλεξη ή παρουσίαση η οποία διενεργείται στον παγκόσμιο ιστό μέσω του διαδικτύου. Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της ιστο-διάλεξης (webinar), είναι η δυνατότητα αλληλεπίδρασης από απόσταση μεταξύ του ή των παρουσιαστών με τους συμμετέχοντες σε πραγματικό χρόνο.
Επιπλέον, εκτός από τη δυνατότητα παρακολούθησης του webinar σε πραγματικό χρόνο -σε απευθείας σύνδεση στο διαδίκτυο (on-line)- είναι πάρα πολύ σημαντική και η δυνατότητα παρακολούθησής ορισμένων από αυτών της εγγραφής (video) τους, σε μεταγενέστερο χρόνο. Έτσι επιτυγχάνεται, είτε κάποιος που δεν κατέστη δυνατό να το παρακολουθήσει, να το κάνει σε μεταγενέστερο χρόνο, είτε ακόμα και να επαναλάβει την παρακολούθηση όσες φορές επιθυμεί.
Σύμφωνα με στοιχεία που αναφέρουν δημοσιεύματα του ξένου Τύπου, το καθολικό κλείσιμο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε ορισμένες χώρες επηρεάζει πάνω από το 60% του μαθητικού πληθυσμού. Ωστόσο, ακόμα και σε εκείνες τις χώρες που έχουν εφαρμόσει μόνο τοπικά κλεισίματα, η ενέργεια αυτή επηρέασε επίσης εκατομμύρια μαθητές.
Προκειμένου, λοιπόν να συνεισφέρει στη συνέχεια της εκπαίδευσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει τα κράτη-μέλη καταγράφοντας μια σειρά διαδικτυακών πλατφορμών και έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Στα σχέδια της Επιτροπής περιλαμβάνεται και η μελέτη για το Σχέδιο Δράσης για την Ψηφιακή Εκπαίδευση, το οποίο προορίζεται να στηρίξει την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής μάθησης σε διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επιπλέον, αρκετοί οργανισμοί χρησιμοποίησαν δεδομένα για να απεικονίσουν τον αντίκτυπο των σχετικών με τον Covid-19 μέτρων στην εκπαίδευση.
Είναι αρκετά τα υπέρ της όλης εισαγωγής της τηλε-εκπαίδευσης στην διαδικασία μάθησης σε όλες τις μαθησιακές βαθμίδες, και αυτά μπορούν να συνοψιστούν στα εξής, όπως αναφέρει στην πτυχιακή εργασία με τίτλο «Υπηρεσίες Τηλε-εκπαίδευσης» που εκπόνησε η Βασιλική Καταγή στο Πανεπιστήμιο Ηπείρου:
- Άρση φυσικών εμποδίων, κατάργηση γεωγραφικών συνόρων και διασπορά στη διάδοση της γνώση με συστηματική χρήση του διαδικτύου
- Προοπτικές ομοιόμορφης αντιμετώπισης της εκπαιδευτικής λειτουργίας στο σύνολο της επικράτειας δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους, σε ότι αφορά στην απόσταση και στην επιλογή του χρόνου εκπαίδευσης και στο γνωστικό αντικείμενο
- Συνεχιζόμενη κατάρτιση και εκπαίδευση για τη βελτίωση των ικανοτήτων των εκπαιδευομένων
- Επιτάχυνση της διαδικασίας μεταφοράς γνώσης από τους εκπαιδευτές στους εκπαιδευόμενους
- Άμεση διασύνδεση ατόμων και ομάδων με εξωτερικές πηγές γνώσεων (ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, μουσεία κλπ.) και αυξημένες δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτών, οι οποίοι είναι γεωγραφικά διασπαρμένοι
- Δημιουργία μιας «ηλεκτρονικής τάξης» με εξομοίωση όλων των λειτουργιών μιας παραδοσιακής τάξης (παράδοση διαλέξεων, επίλυση ασκήσεων, διόρθωση ασκήσεων, υποβολή ερωτήσεων κλπ)
- Εξοικονόμηση χρόνου και εκπαιδευτικού προσωπικού
- Αύξηση του αριθμού των εκπαιδευομένων με ταυτόχρονη μείωση των λειτουργικών αναγκών
- Ευελιξία στο χρόνο, στο χώρο και στο ρυθμό μάθησης
- Έλεγχος από την πλευρά του εκπαιδευόμενου για τον ρυθμό προόδου που σημειώνει κατά τη μαθησιακή διαδικασία
Παρ’όλα αυτά, όμως δυστυχώς συνήθως υπάρχει ένα σχετικό χάσμα ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη, ιδίως αν λάβει κανείς υπ’όψιν του, το ότι όπως τελικά αποδείχθηκε στην πράξη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα εμφανίστηκαν μάλλον απροετοίμαστα στο να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις που επιβάλλει η τηλε-εκπαίδευση καθώς δεν υπήρχε ο επαρκής χρόνος προετοιμασίας και κατάλληλης εκπαίδευσης φοιτητών αλλά και διδακτικού προσωπικού.
Παράλληλα, μια μερίδα της εκπαιδευτικής κοινότητας υποστηρίζει ότι «η τηλε-εκπαίδευση δεν είναι εκπαίδευση και δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωντανή εκπαιδευτική διαδικασία» προσθέτοντας πως «η κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας θα έπρεπε να μεριμνούσαν εγκαίρως ώστε να λειτουργήσει η τηλε-εκπαίδευση με αποτελεσματικό τρόπο, με την εξασφάλιση των μέσων (επαρκείς πλατφόρμες σύγχρονης και ασύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης, δωρεάν συνδέσεις στον ιστό, δωρεάν δεδομένα κινητής τηλεφωνίας) και των εργαλείων (Η/Υ, λάπτοπ, τάμπλετ) για μαθητές και εκπαιδευτικούς, αλλά και σχετικές ουσιαστικές επιμορφώσεις, με στόχο να μην απορρυθμιστεί εντελώς η εκπαιδευτική διαδικασία».
Ναι, θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολλά. Ναι, θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολλά και έγκαιρα. Και, ναι, με τον κατάλληλο σχεδιασμό και την προετοιμασία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αρκετές από τις αστοχίες της ελλιπούς οργάνωσης προκειμένου να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά το όλο εγχείρημα. Ας δώσουμε, όμως άλλη μία ευκαιρία. Όλοι την αξίζουν άλλωστε. Μια δεύτερη ευκαιρία, με την ελπίδα να κάνει ίσως το θαύμα της εκείνη η λέξη, που υπάρχει μόνο στο ελληνικό λεξιλόγιο. Το φιλότιμο…
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ- Τσίπρας για τηλεκπαίδευση: «Η κυβέρνηση συνεχίζει να αυτογελοιοποιείται»
- Lockdown – Σχολεία: Διευκρινίσεις για την τηλεκπαίδευση
- Φρίκη! 7χρονη έπεσε θύμα βιασμού κατά τη διάρκεια τηλεκπαίδευσης
