Οι μοντέρ Άνε Εστερούντ και Γιάνους Μπιλέσκοφ Γιάνσεν από τη Δανία, συνεργάτες του Τόμας Βίντερμπεργκ, μιλούν για την ταινία «Άσπρο Πάτο», που βραβεύτηκε με Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και ήταν η μεγάλη νικήτρια στα 33α Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου, κερδίζοντας τέσσερα βραβεία: Καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου για τον Τόμας Βίντερμπεργκ και Τομπάιας Λίντχολμ και ανδρικής ερμηνείας για τον Μαντς Μίκελσεν.
Η Εστερούντ και ο Μπιλέσκοφ Γιάνσεν έρχονται στη Θεσσαλονίκη, μαζί με άλλους κορυφαίους μοντέρ από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς είναι οι πρωταγωνιστές του μεγάλου αφιερώματος της φετινής διοργάνωσης με τίτλο «Κόψε κάτι: Το μοντάζ και τα μυστικά του» και μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων μοιράζονται κάποια από αυτά.
Κάνουν λόγο για μια ταινία με πολλές προκλήσεις, όπως η εξισορρόπηση του δράματος και του χιούμορ, με δύσκολες αποφάσεις που έπρεπε να πάρουν, περιορίζοντας τις 4,5 ώρες -που ήταν η πρώτη κοπή της ταινίας- σε δύο και τονίζουν ότι η σκληρή δουλειά μπορεί να είναι και πολύ ευχάριστη.
Το φιλμ γυρίστηκε σε επτά εβδομάδες, μια κανονική περίοδος γυρισμάτων στη Δανία για ταινίες μεγάλου μήκους. Λόγω προϋπολογισμού, ο χρόνος που δίνεται στα γυρίσματα έχει μειωθεί κατά μία- δυο εβδομάδες την τελευταία 10ετία. Αντίθετα, έχει αυξηθεί ο χρόνος του μοντάζ, καθώς όπως επισημαίνουν, «οι παραγωγοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι το μοντάζ είναι το πολύ φθηνό κομμάτι του προϋπολογισμού και κάνει τεράστια διαφορά στην τελική ταινία».
Η σχέση με σκηνοθέτες, σεναριογράφους και ηθοποιούς
Οι μοντέρ της ταινίας του Βίντερμπεργκ υπογραμμίζουν ότι το επάγγελμά τους έχει δύο πολύ σημαντικά καθήκοντα όσον αφορά τη συνεργασία τους με τους υπόλοιπους συντελεστές. Το ένα είναι να εξασφαλίσουν στον σκηνοθέτη τη σιγουριά ότι η ταινία γίνεται με τον τρόπο που εκείνος επιθυμεί, ενώ το άλλο αφορά στη φροντίδα των ηθοποιών, των οποίων έχουν να διαχειριστούν τόσο τον ρόλο όσο και την προσωπικότητα.
«Είτε μιλάμε με τους σεναριογράφους, είτε με τους ηθοποιούς, τους διαβεβαιώνουμε ότι είμαστε εδώ για να τους φροντίσουμε όπως πρέπει. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό και τους κάνει να αισθάνονται χαρούμενοι», σημειώνουν.
Οι ηθοποιοί συνήθως δεν έχουν στο συμβόλαιό τους ότι πρέπει να δουν την ταινία και να πουν τη γνώμη τους στο μοντάζ. Το εν λόγω δίδυμο, όμως, από «σεβασμό κι επειδή οι ηθοποιοί είναι κοφτερά μυαλά», όπως τονίζει, επιδιώκει να δείχνει στους ηθοποιούς την τελική μορφή, ώστε να προκληθούν ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Όσον αφορά στην ταινία «Άσπρο Πάτο», όχι μόνο την έδειξαν στον πρωταγωνιστή Μαντς Μίκελσεν, αλλά πέρασαν μαζί του και δυο μέρες στο μοντάζ, λόγω της χορευτικής σκηνής, καθώς αυτή σήμαινε πολλά για τον πρώην χορευτή.
Η δημιουργική σύγχυση και το final cut
Παραδέχονται και οι δύο ότι τους αρέσει να δουλεύουν μαζί κι επειδή δεν είναι σύνηθες να συνυπάρχουν δύο μοντέρ σε μία ταινία, χαρακτηρίζουν τη συνεργασία τους μία «πολυτελή κατάσταση».
Από τις ατελείωτες ώρες που περνούν στην αίθουσα του μοντάζ, πολλές από αυτές είναι μαζί με τον σκηνοθέτη. Κάποιες φορές τους επισκέπτεται και ο παραγωγός, άλλες φορές καλούν το σεναριογράφο, καθώς όπως σημειώνουν, «στη Δανία δεν έχουμε συνήθως τους σεναριογράφους σε καθημερινή βάση στην αίθουσα του μοντάζ».
Υπάρχουν και φορές, όμως, που κατά τη διάρκεια του μοντάζ καλούν περισσότερο κόσμο για να υπάρξει ανταλλαγή απόψεων, η οποία βασίζεται σε συγκεκριμένα ερωτηματολόγια. «Μπορεί αυτό να προκαλέσει σύγχυση, αλλά ταυτόχρονα, ακονίζει και το μυαλό. Αυξάνει την κατανόηση του είδους της ιστορίας που διηγούμαστε και βλέπουμε πού λειτουργεί και πού όχι. Ο παραγωγός είναι μερικές φορές εκεί για να βοηθήσει ως δημιουργικός συνεργάτης, αλλά ο σκηνοθέτης έχει πάντα τον τελευταίο λόγο για το Final Cut».
Η τελική ταινία γράφεται στο μοντάζ
Λέγεται ότι οι ταινίες γράφονται τρεις φορές. Μία στο χαρτί, μία στα γυρίσματα και μία στο μοντάζ. Στη διαδικασία του κοψίματος μπορεί να είναι καθορισμένες οι σκηνές και να μην υπάρχουν συνήθως περιθώρια αλλαγής, αλλά δεν είναι καθορισμένη η σειρά και η έκτασή τους. Κάποιες, επίσης, μπορεί να μην παίξουν και ποτέ.
Όπως εξηγούν οι Εστερούντ και Μπιλέσκοφ Γιάνσεν, στη συγκεκριμένη διαδικασία, τυχαίνει να μένουν εκτός ταινίας ακόμη και σκηνές που αν και έχουν πολύ καλές ερμηνείες, δεν εξυπηρετούν την ανάπτυξη της ιστορίας.
Η συνεργασία με τον Βίντερμπεργκ
Το μοντάζ της συγκεκριμένης ταινίας ήταν για τους δύο μια πολύ ευχάριστη διαδικασία, γιατί, όπως τονίζουν, ο Βίντερμπεργκ είναι ένας σκηνοθέτης που «απολαμβάνει πραγματικά -και χαλαρώνει- να μπαίνει στην αίθουσα του μοντάζ. Πρώτα από όλα, θέλει να τον εμπνεύσουμε. Δουλεύουμε διαισθητικά με τις μεμονωμένες σκηνές και με περιέργεια για την κατεύθυνση που θα πάρει αυτή η ταινία. Είναι, επίσης, ένας σκηνοθέτης που του αρέσουν οι εκπλήξεις. Μπορεί πάντα να επιθυμεί να παίρνει αυτό που σκέφτεται αρχικά, αλλά στην πορεία του αρέσει να κάνουμε ό,τι αισθανόμαστε».
