Σκοπός της η Παγκόσμιας Ημέρας Κατάργησης των Πειραμάτων σε Ζώα, είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την ηθική χρήση των ζώων σε πειράματα και ο περιορισμός ή ακόμη καλύτερα, ο τερματισμός του άσκοπου Animal Testing.
Τα ζώα που υποφέρουν και θανατώνονται στο βωμό της έρευνας και της επιστήμης είναι συνήθως κουνέλια, αρουραίοι, ποντίκια, γουρούνια, πίθηκοι, μπαμπουίνοι, γάτες και σκύλοι. Σύμφωνα με τον οργανισμό PETA (People for the Ethical Treatment of Animals), 110 εκατομμύρια ζώα θανατώνονται ετησίως στην Αμερική και κατ ‘εκτίμηση, πάνω από 13 εκατομμύρια σε Ευρωπαϊκά εργαστήρια.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι το 95% των φαρμάκων που περνούν τη δοκιμασία του animal testing αποτυγχάνουν μετά στις αρχικές δοκιμές σε ανθρώπους, καθιστώντας, πέρα από ανήθικη, ανούσια αυτήν την πρακτική. Ακόμη πιο σοκαριστικός είναι ο τρόπος διεξαγωγής των πειραμάτων, με ελάχιστη έως καθόλου χορήγηση παυσίπονων στα ζώα των εργαστηρίων μετά το πέρας των πειραμάτων πάνω τους.
Κανείς δεν μπορεί να αντικρούσει την ανάγκη επιστημονικής έρευνας για να να διασφαλιστεί η ασφαλής χρήση μιας χημικής ουσίας. Η διαφωνία ξεκινά όταν οι δοκιμές χρησιμοποιούν, και σκοτώνουν, ζωντανούς οργανισμούς, ενστερνιζόμενες τη θεωρία του σπισιμού, όπου οι ζωές των μη ανθρώπινων ζώων έχουν μικρότερη αξία.
Εδώ και χρόνια, η ύπαρξη ακμαίας τεχνολογίας αλλά και τα αναμφίβολα αποτελέσματα των ζωικών δοκιμών συνηγορούν στην ιδέα της παντελούς απόρριψης των πειραματόζωων.
Πέρα από το γεγονός ότι πρόκειται για μια ηθικά αδικαιολόγητη πρακτική, πλέον υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές, ικανές να προσομοιώσουν κλινικές δοκιμές που δεν θα αφήνουν περιθώριο για παραπλανητικές ενδείξεις. Πολλοί επιστήμονες, υποστηρικτές της χρήσης ζώων στα εργαστήρια για χημικά πειράματα, εμμένουν στην άποψη ότι οι δοκιμές σε ζώα είναι ζωτικής σημασίας και αρνούνται να ενδώσουν στην ανατροπή του τρόπου συλλογής των πληροφοριών. Η μεγαλύτερη φυσικά δυσκολία στην υιοθέτηση των νέων πρακτικών, τόσο από φαρμακοβιομηχανίες όσο και από εταιρείες παραγωγής καλλυντικών, είναι η διαφορά κόστους σε αντίθεση με τη συγκριτικά ανέξοδη δοκιμασία των ουσιών πάνω στα ζώα.
Ίσως τον 19ο αιώνα, η κακή μεταχείριση των ζώων να ήταν μονόδρομος. Τότε για παράδειγμα, ο Γάλλος βιολόγος Λουί Παστέρ, κάνοντας δοκιμές σε ζώα ανέπτυξε το εμβόλιο κατά της λύσσας. Παρόμοια, πολλά χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκαν τα αντιρετροϊκά φάρμακα για το AIDS, αφού πρώτα μολύνθηκαν,εξετάστηκαν εξαντλητικά και θανατώθηκαν αμέτρητοι πίθηκοι.
Σήμερα, το Εθνικό κέντρο έρευνας κατά του Καρκίνου στην Αμερική δηλώνει πως έχουν θεραπεύσει εδώ και δεκαετίες τον καρκίνο στα ποντίκια αλλά η θεραπεία δεν λειτουργεί με κανέναν τρόπο στους ανθρώπους.
Οι εναλλακτικές μέθοδοι
Χάρη στη συνθετική βιοτεχνολογία, οι χημικές ουσίες μπορούν να δοκιμαστούν σε τεχνητές μορφές ζωής δίνοντας αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Πέρα από τις in-vitro δοκιμές σε βλαστοκύτταρα και ιστούς, υπάρχουν πολλά υπολογιστικά μοντέλα αλλά και ήδη υπάρχουσες μελέτες, ώστε να προβλεφθεί επαρκώς η ιδιότητα και η συμπτωματολογία μιας χημικής ουσίας.
Η κατάσταση δυσκολεύει όταν η έρευνα αφορά σε μακροπρόθεσμες επιδράσεις χημικών ουσιών, όπως πχ. για ουσίες που κρίνεται πιθανό να προκαλούν καρκίνο ή στειρότητα. Παρόλα αρκετοί επιστήμονες είναι θετικοί στη χρήση των εναλλακτικών, καθώς τα αποτελέσματα έχουν μεγαλύτερη αξία από αυτά των δοκιμών σε κουνέλια ή αρουραίους. Πολλές εταιρείες καλλυντικών έχουν με τη σειρά τους υιοθετήσει τεχνολογίες όπως το EpiSkinTM , ανθρώπινη επιδερμίδα συντιθέμενη από ανθρώπινα κύτταρα, ενώ σημαντική συμμετοχή στην έρευνα έχουν και οι 3D εκτυπωτές για τη δημιουργία μοντέλων καλλιεργούμενων ιστών.
Ο Ευρωπαϊκός οργανισμός ECHA (European Chemicals Agency), ο οποίος μελετά και στηρίζει την ασφαλή χρήση χημικών προϊόντων, ενθαρρύνει τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων έρευνας και παρέχει δωρεάν στην επιστημονική κοινότητα τη βάση δεδομένων eChemPortal για να χρησιμοποιείται ελεύθερα ώστε να αξιοποιηθούν οι διαθέσιμες πληροφορίες από παλαιότερες δοκιμές σε ζώα.
Το Πανεπιστήμιο Harvard, για να συμβάλει στον τερματισμό του animal testing, κατασκεύασε τα organs-on-chip, κυκλώματα ροής υγρών με τρισδιάστατη κυτταρική καλλιέργεια, που προσομοιάζουν τις λειτουργίες ανθρώπινων οργάνων. Το πρώτο chip ήταν έναν ανθρώπινος πνεύμονας.
Καλλυντικά προϊόντα και animal testing
Η πρώτη απαγόρευση στην Ευρώπη έγινε στη Μεγάλη Βρετανία το 1998. Έκτοτε χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να εξαλειφθεί το animal testing στον κλάδο των καλλυντικών. Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν έχει απαγορεύσει τη χρήση ζώων για κλινικές δοκιμές, επίσημα από τον Σεπτέμβριο του 2004 για τα τελικά προϊόντα και από τον Μάρτιο του 2009, για τα συστατικά αυτών στις χώρες της ΕΕ, αφήνοντας όμως ελεύθερη τη διάθεση καλλυντικών που είχαν δοκιμαστεί σε ζώα εκτός της Ευρώπης.
Το 2013 δόθηκε νέα οδηγία που απέκλειε το εμπόριο τέτοιων καλλυντικών, αντιμετωπίζοντας έτσι ολικά την πρακτική πολλών πολυεθνικών να διενεργούν τις δοκιμές σε τρίτες χώρες και στη συνέχεια να εισάγουν τα προϊόντα στην ΕΕ.
Τι συμβαίνει στην Κίνα;
Η Κίνα, η οποία κρατάει ένα τεράστιο μερίδιο στην αγορά των καλλυντικών, είναι η χώρα που αναγκάζει τις εταιρείες να δοκιμάζουν τα προϊόντα τους σε ζώα πριν τα κυκλοφορήσουν. Για να καταφέρει μια εταιρεία να εισάγει τα προϊόντα της στην Κίνα, ακόμη και εάν έχει ήδη διασφαλίσει τη χρήση τους χωρίς δοκιμές σε ζώα, είναι υποχρεωμένη να παρέχει δείγμα προς πειραματισμό στα κινεζικά εργαστήρια.
Μόλις τον Γενάρη του 2021 η Κίνα εφάρμοσε άρση των υποχρεωτικών δοκιμών σε κάποια εκ των εισαγόμενων καλλυντικών, συγκεκριμένα σε μερικά από όσα κατατάσσονται στην κατηγορία «καθημερινά καλλυντικά» όπως πχ. οι οδοντόκρεμες.
Αν τα καθημερινά καλλυντικά προορίζονται για παιδιά ή περιέχουν νέο συστατικό, τότε αυτομάτως δεν ισχύει ο νέος κανόνας και είναι και πάλι υποχρεωτική η δοκιμή τους σε ζώα. Εξαίρεση στα καταναγκαστικά πειράματα και τη σχετική νομοθεσία χαίρουν τα προϊόντα που εισάγονται και πωλούνται στο Hong Kong, το Macau και την Ταϊβάν.
Ακόμα πιο αντιφατικό είναι το γεγονός πως τα προϊόντα που παρασκευάζονται στην Κίνα αλλά δεν πωλούνται μέσα στη χώρα παρά εξάγονται από αυτήν – όπως για παράδειγμα η Αμερικανική μάρκα ELF Cosmetics – δεν εμπίπτουν στον υποχρεωτικό animal testing.
«Leaping Bunny» - Πρόγραμμα πιστοποίησης και ανάδειξης των cruelty-free επωνυμιών
Από το 1996, το πρόγραμμα Leaping Bunny, εκτελώντας ανεξάρτητους και υποχρεωτικούς έλεγχους σε όλα τα επίπεδα παραγωγής των προϊόντων, της αλυσίδας εφοδιασμού και των προμηθευτών τους, δίνει τα απαραίτητα διαπιστευτήρια στις εταιρείες που επιθυμούν να χαρακτηριστούν cruelty-free, απαρνούμενες την οποιαδήποτε δοκιμή σε ζώα
Ορόσημο στη λίστα του προγράμματος αποτελεί η ένταξη της παγκόσμιας μάρκας προϊόντων ομορφιάς και περιποίησης Garnier (μέρος του ομίλου L’Oreal), μόλις πριν ένα μήνα (Μάρτιος του 2021), η οποία αποφάσισε να αποχωρήσει από την αγορά της Ηπειρωτικής Κίνας και αποδεσμεύτηκε από την υποχρεωτική δοκιμή σε ζώα για να διαθέτει τα προϊόντα της εκεί. Η Garnier, για να επιτύχει την ένταξη της στη λίστα του Leaping Bunny, κατακτώντας τη διαπίστευση της 100% cruelty-free μάρκας, εξασφάλισε 500 προμηθευτές και περισσότερα από 3,000 χρησιμοποιούμενα συστατικά που αποδεικνύουν ότι δεν έχει διεξαχθεί κανένα πείραμα σε έμβιο ον.
Το πρόγραμμα Leaping Bunny μετρά σήμερα 2,197 εταιρείες στη λίστα των πιστοποιημένων brands, τις οποίες κατονομάζει εδώ https://www.leapingbunny.org/shopping-guide
Ελλάδα και πειραματόζωα
Οι δοκιμές στην Ελλάδα αφορούν σχεδόν αποκλειστικά ερευνητικούς σκοπούς ενώ υπάρχουν και εκτροφεία ζώων για πειράματα, ώστε να τροφοδοτούνται και οι αντίστοιχες σχολές, όπως πχ. Ιατρικής, Βιολογίας, κλπ. Δεν έχουν λείψει παρατυπίες, όταν για παράδειγμα το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο χρησιμοποίησε σκύλους το 2004 στο Τμήμα Ιατρικής, για να μελετήσει ασθένειες στο πάγκρεας.
Με πληροφορίες από:
https://ec.europa.eu/environment/chemicals/lab_animals/index_en.htm
https://ethicalelephant.com/china-animal-testing-laws-2021/
