Τι είναι και πώς χρησιμοποιείται το gaslighting; – Ποιος είναι ο στόχος του θύτη και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από τη συγκεκριμένη μορφή κακοποίησης;

Το gaslighting είναι μια μορφή κακοποίησης που κάνει κάποιον να αμφισβητεί τη λογική ή τις αντιλήψεις του. Συνήθως μπορεί να «ανθίσει» σε σχέσεις και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις όπου υπάρχει ανισορροπία δύναμης. Αυτή η τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί στις διαπροσωπικές, τις επαγγελματικές, τις οικογενειακές σχέσεις, μέχρι και σε ολόκληρες κοινωνίες, στη σχέση εξάρτησης που υπάρχει μεταξύ των πολιτών και των εξουσιαστών τους.

Ένα άτομο που βιώνει τη συγκεκριμένη τεχνική χειραγώγησης είναι πολύ πιθανό να αισθάνεται μπερδεμένο, να νιώθει έντονη ανησυχία, καθώς δεν ξέρει τι πρέπει να πιστέψει, ή ακόμη είναι πιθανό να μην μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι τέτοιου είδους συμπεριφορά είναι καταχρηστική.

Το 1938 ανέβηκε σε θέατρο της Αγγλίας η παράσταση «Gaslight», όπου ένας άνδρας προσπαθεί να πείσει τη σύζυγό του και το κοντινό τους περιβάλλον ότι είναι τρελή, προκειμένου να αποκρύψει ότι εκείνος είχε διαπράξει φόνο. Ο άνδρας παραποιεί λεπτομέρειες και επιμένει με ψεύδη ότι εκείνη δεν θυμάται καλά ή έχει παραισθήσεις. Μία από τις αλλαγές, ωστόσο, αποτελούσε και το τρεμόπαιγμα στον φωτισμό του σπιτιού – εξ ου και το όνομα. Όταν η σύζυγός του, λοιπόν, τον ρωτάει για το φαινόμενο του φωτισμού, ο άνδρας απλώς το αρνείται, λέγοντάς της ότι το φαντάστηκε.

Στόχος του θύτη είναι η σκόπιμη και συστηματική σπορά αμφιβολιών στο θύμα ή στα θύματα, έτσι ώστε να αμφισβητούν την ίδια τους τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική, συνεπώς να αμφισβητούν τον ίδιο τους τον εαυτό.

Η συγκεκριμένη πρακτική αποτελεί ένα παιχνίδι ελέγχου και εξουσίας, καθώς ο θύτης –που το πιο πιθανό είναι να πάσχει από κάποια ναρκισσιστική διαταραχή– αποσταθεροποιεί σκόπιμα το θύμα ή τα θύματά του, απαξιώνοντας τις αρχές και τις πεποιθήσεις τους μέσα από την αδιάκοπη άρνηση της πραγματικότητας, τα ψεύδη και την παραπλάνηση.

Επομένως το ζητούμενο του θύτη είναι να φέρει το θύμα του σε μια κατάσταση όπου θα αμφιβάλλει για τα πάντα, ακόμη και για τη διαύγειά του. Με αυτόν τον τρόπο το θύμα, με τη σειρά του, γίνεται ακόμη πιο εξαρτώμενο από εκείνον. Ουσιαστικά, ο θύτης αντιστρέφει πάντα την κατάσταση και ρίχνει το φταίξιμο στο θύμα. Κατευθύνει τη συζήτηση σε άλλα θέματα, παίζοντας με το μυαλό του. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Αρνείται γεγονότα που έχουν συμβεί ή, ακόμη καλύτερα, σκηνοθετεί γεγονότα.

Ο θύτης αποκρύπτει πληροφορίες από το θύμα και όταν το θύμα αντιδρά, απαξιώνει τα λεγόμενά του, τα μηδενίζει, τα κάνει να φαίνονται ασήμαντα, παραθέτει άλλες, άσχετες ή κατασκευασμένες πληροφορίες που συμφωνούν με το «αφήγημα» του θύτη. Για να πετύχει αυτό, είναι απαραίτητη η παρεμπόδιση της ανεξάρτητης πληροφόρησης και η εκτροπή της προσοχής του χρήστη από εξωτερικές πηγές.

Στην Αμερική ο όρος χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του 1990, και συγκεκριμένα για τον τότε Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον, ο οποίος προσέβαλλε συνεχώς τον Νιουτ Γκίνγκριτς, έτσι ώστε να τον κουράσει προκειμένου να τον κάνει να αντιδράσει και να φανεί στον λαό ως υστερικός.

Επίσης, έχει χρησιμοποιηθεί και για τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έκανε το εξής: Τη μία μέρα διεμήνυε κάτι και την επομένη ή το αρνούνταν κατηγορηματικά ή υποστήριζε πως είχε ειπωθεί με διαφορετικό τρόπο, παρά τα βίντεο που αποδείκνυαν το αντίθετο.

Οι βασικές ενδείξεις της τεχνικής, όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι τα προφανή ψέματα και γενικότερα η αλλαγή των γεγονότων. Ας πάρουμε το παράδειγμα μιας αυταρχικής κυβέρνησης η οποία θέλει να περνά νομοσχέδια με τη λογική του «αποφασίζουμε και διατάζουμε».

Οι πολίτες μιας χώρας πραγματοποιούν μαζικές πορείες λόγω του ότι νιώθουν αδικημένοι για κάποιο νομοσχέδιο της κυβέρνησης το οποίο το κράτος έχει αποφασίσει πως θα περάσει με το έτσι θέλω, επομένως οι περισσότεροι πολίτες νιώθουν έντονα την αδικία. Η κυβέρνηση τότε θα τους κατηγορήσει για επεισόδια και αναταραχές, παρόλο που μπορεί να είναι όντως αδικία αυτό που συμβαίνει.

Ύστερα αναπαράγονται στην τηλεόραση και σε φιλοκυβερνητικά Μέσα συνεχώς οι κατηγορίες προς τους πολίτες της χώρας, ρίχνοντάς τους ευθύνες για κάτι που ουσιαστικά εκείνοι τους προκάλεσαν ως αντίδραση.

Στη συνέχεια, όταν ο λαός πια αποφασίσει να διαδηλώσει ξανά, λόγω της επίρριψης ευθυνών, τότε ο θύτης –σε αυτή την περίπτωση η εκάστοτε κυβέρνηση– θα αναβαθμίσει το επίπεδο της απειλής του, με αποτέλεσμα το θύμα –δηλαδή οι πολίτες– να αποδυναμωθεί και ο γενικός πληθυσμός να νιώσει αισθήματα απελπισίας, κούρασης, παραίτησης και φόβου.

Οι πολίτες της υποτιθέμενης αυτής χώρας νιώθουν πως κάθε αντίδρασή τους είναι μάταιη  και πως οι φωνές τους δεν εισακούγονται. Παρόλο που η κυβέρνηση τους πείθει ότι τους ακούει, στην πραγματικότητα τους αγνοεί επιδεικτικά. Τότε ο θύτης δίνει την εντύπωση στο θύμα ότι έχει απομονωθεί από το κοινωνικό σύνολο και δεν μετράει η γνώμη του, επομένως το θύμα λαμβάνει το μήνυμα πως καλώς είναι θύμα, διότι όλο αυτόν τον καιρό αποτελούσε πρόβλημα και εκεί έρχεται η αμφισβήτηση των πράξεών του. Τότε τα θύματα (στο συγκεκριμένο παράδειγμα, οι πολίτες) παρατούν κάθε πρότερη επιδίωξη και αρχίζουν να σκέφτονται μήπως τελικά κάπου είχαν άδικο.

Έπειτα οι χρήστες της τεχνικής gaslighting (κυβέρνηση) θα δώσουν στα θύματά τους μικρές δόσεις ελπίδας μέσα στην όλη κακομεταχείριση, μιζέρια και χειραγώγηση, με κάποιο όφελος, όπως για παράδειγμα την ελάχιστη αύξηση των συντάξεων, την οποία τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ θα φροντίσουν να αναπαράξουν ως κάτι σωτήριο και μεγαλειώδες.

Έτσι, αφού τα θύματα πιαστούν στη φάκα τρώγοντας το «τυράκι» , θα έχει επέλθει ο πλήρης έλεγχος από τον θύτη. Οι τελευταίες φωνές που ακούγονται σιγά σιγά θα σωπάσουν και έτσι η μεν κυβέρνηση θα έχει βγει αλώβητη από όλο αυτό που έχει στήσει, ο δε λαός θα έχει αμφισβητήσει τις δυνάμεις του και το πιο σημαντικό: τη λογική του.

Η γνωστή φράση που τις περισσότερες φορές συνοδεύει την απιστία σε ταινίες είναι το «Δεν είναι αυτό που νομίζεις». Όμως όλοι ξέρουμε ότι είναι ακριβώς αυτό που νομίζουμε και κάτι παραπάνω. Επομένως στις ερωτικές σχέσεις η τεχνική του gaslighting είναι απλή. Ο/η σύντροφός σου προσπαθεί να σε βγάλει τρελή/ό, να σε παραπλανήσει λέγοντάς σου εμφανή ψέματα για μια πράξη που έχει γίνει και το γνωρίζετε και οι δύο, όμως το αρνείται πεισματικά, σε σημείο που ενδέχεται να σε φτάσει στο σημείο να πιστέψεις αυτά που ακούς από εκείνον/η και όχι τα… ίδια σου τα μάτια.

Επίσης, μπορεί να συμβεί και με έναν ακόμη τρόπο, κατά τον οποίο το θύμα θα υποβιβάσει ακόμη περισσότερο τον εαυτό του. Ο θύτης αρχικά αγνοεί την ανταπόκριση στο θύμα, κατόπιν ανταποκρίνεται και μετά αγνοεί το θύμα και πάλι, έτσι ώστε το θύμα να ελαττώσει τις προσδοκίες του για το ενδιαφέρον των άλλων προς το ίδιο και να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ανάξιο ενδιαφέροντος ή στοργής.

Αν νομίζετε ότι έχετε πέσει θύματα gaslighting, προσπαθήστε να μιλήσετε με το πιο κοντινό σας άτομο που είναι αξιόπιστο, έτσι ώστε να έχετε μια άλλη, εξωτερική οπτική. Κρατήστε ημερολόγιο, έτσι ώστε, αν αμφισβητείτε τη μνήμη σας, να ανατρέχετε εκεί. Τραβήξτε φωτογραφίες και βίντεο, ώστε να μπορείτε να έχετε στη διάθεσή σας αποδεικτικά στοιχεία. Τέλος, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Με πληροφορίες από medicalnewstoday.com, wikipedia.org

• OCD: Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Αφαντασία: Τρόποι διάγνωσης και πιθανές εξηγήσεις
• Ερωτομανία: Η πεποίθηση ότι κάποιος έχει αισθήματα για σένα

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWS2U ΣΤΟ INSTAGRAM