Όπως έλεγε και η γιαγιά Σοφία από το «Παρά πέντε», στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση. Όμως, μπορούμε να πούμε ότι υπήρξαν και υπάρχουν πρωτοπόροι καλλιτέχνες

Της Δέσποινας Τσίρου

Η παρθενογένεση υπάρχει, και αρκετοί πρωτοπόροι καλλιτέχνες το έχουν αποδείξει μέσω του έργου τους, το οποίο αποτέλεσε έμπνευση και κίνητρο για κάποιους άλλους.

Πολλές φορές η μια τέχνη αντιγράφει την άλλη, δημιουργώντας κάτι παραστατικό και καινούριο. Έτσι, η εποικοδομητική αντιγραφή (αν θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε με αυτόν τον τρόπο) μπορεί να φέρει ένα νέο κύμα ανανέωσης στον χώρο της τέχνης.

Άλλωστε, όπως είχε πει ο Πάμπλο Πικάσο, που υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ρεύματος του κυβισμού, «οι κακοί καλλιτέχνες αντιγράφουν, οι καλοί καλλιτέχνες κλέβουν».

Αν μπορούμε να πάρουμε μερικά στοιχεία και να δημιουργήσουμε τον δικό μας δρόμο, τη δική μας επανάσταση και να πούμε τη δική μας ιστορία, τότε, ναι, μπορούμε να πούμε πως η παρθενογένεση μπορεί να είναι εφικτή και επιτυχής.

Κινηματογράφος

Γκασπάρ Νοέ

O Αργεντινός σκηνοθέτης ακολουθεί το λεγόμενο «cinema of the body» με την οπτική που χρησιμοποιεί στις ταινίες του. Αναζητώντας το υπερβατικό –το οποίο είναι πολλές φορές το κυρίως θέμα στα έργα του‒, όπως η μετά θάνατον ζωή (βλ. «Enter the void»), o Γκασπάρ Νοέ έχει δημιουργήσει το δικό του καλλιτεχνικό μονοπάτι.

Ο στροβιλισμός των πλάνων, που στον θεατή μπορεί να γίνει ενοχλητικός, η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, τα συγκρουσιακά θέματα που επιλέγει, ο κοινωνικός μηδενισμός που είναι διάχυτος στα έργα του αλλά και η βιαιότητα που υπάρχει γύρω από το σεξ είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των έργων του.

Ωστόσο, ο ίδιος έχει επηρεαστεί αισθητά από τον Ζαν Λικ Γκοντάρ σχετικά με τις τυπογραφικές του μεθόδους, όπως και από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Μάλιστα, για τον τελευταίο έχει δηλώσει πως η ταινία «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» του άλλαξε τη ζωή, καθώς, αν δεν την είχε δει, δεν θα γινόταν σκηνοθέτης.

Λαρς φον Τρίερ

Στενά συνδεδεμένος με το «Δόγμα 95», ο Δανός σκηνοθέτης είναι ο ορισμός του «αμφιλεγόμενου». Δεν γίνεται να κρατήσεις μετριοπαθή στάση στα έργα του – είτε θα τα αγαπάς είτε θα τα μισείς. Ο ίδιος έχει δηλώσει πως μια ταινία πρέπει να είναι «σαν μια πέτρα στο παπούτσι σου» και μπορούμε να ομολογήσουμε πως τα έχει καταφέρει περίτρανα, αφού κάπως έτσι νιώθει κανείς βλέποντας τα έργα του.

Στις ταινίες του Τρίερ δεν θα δείτε θεαματικά εφέ ή κάποια υπερπαραγωγή, καθώς σύμφωνα με το «Δόγμα 95» σκοπός της τέχνης είναι να εξαγνίσει τη δημιουργία ταινιών από ακριβές παραγωγές και να επικεντρωθεί στην ιστορία και την υποκριτική δεινότητα των ηθοποιών. Έτσι, στις ταινίες του Τρίερ θα δείτε πιστά ό,τι συμβαίνει, χωρίς φίλτρα και προσθήκες.

Σύμφωνα με το εν λόγω κινηματογραφικό κίνημα, η συγκεκριμένη προσέγγιση μπορεί να προσελκύσει καλύτερα το κοινό, του οποίου η προσοχή δεν θα αποσπάται από τα εφέ.

Λουίς Μπουνιουέλ

Ο Ισπανός σκηνοθέτης δημιούργησε το δικό του κινηματογραφικό ύφος, κυρίως λόγω της σουρεαλιστικής ματιάς του. Στις ταινίες του κυριαρχεί ένα είδος αναρχίας, καθώς τίποτα δεν συμβαίνει με μια λογική. Ο ίδιος ήταν επιστήθιος φίλος με τον σουρεαλιστή ζωγράφο Σαλβαντόρ Νταλί, γεγονός που επηρέασε και τους δύο στην επαγγελματική τους πορεία.

Ζωγραφική

Βασίλι Καντίνσκι

Από τους πιο γνωστούς Ρώσους ζωγράφους, ο Βασίλι Καντίνσκι θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές της αφηρημένης τέχνης. Στους πίνακές του κυριαρχούν ως επί το πλείστον τα έντονα χρώματα, καθώς ο ίδιος πίστευε ότι «το χρώμα έχει τη δύναμη να επιδρά απευθείας στην καρδιά». Παράλληλα, τα βιομορφικά και γεωμετρικά σχήματα αποτελούν το σήμα κατατεθέν σχεδόν ολόκληρου του καλλιτεχνικού του έργου.

Κλοντ Μονέ

Ο ζωγράφος που έγινε συνώνυμο του ιμπρεσιονισμού. Μάλιστα, το όνομα του «ιμπρεσιονισμού» φαίνεται να προήλθε από τον πίνακά του «Impression, Sunrise». Η αναπαράσταση του φωτός σε συνδυασμό με την απεικόνιση καθημερινών στιγμών κυρίως σε ανοιχτούς χώρους ήταν το σήμα κατατεθέν του. Ο Μονέ, όπως και άλλοι ιμπρεσιονιστές, χρησιμοποιούσε μικρές πινελιές, που ήταν εμφανείς στο γυμνό μάτι και δημιουργούσαν ένα χαρακτηριστικό παχύ στρώμα από μπογιά.

Πάμπλο Πικάσο

Ίσως ο πιο γνωστός ζωγράφος της μοντέρνας τέχνης, ο Πάμπλο Πικάσο δημιούργησε το καλλιτεχνικό ρεύμα του κυβισμού. Έντονες γραμμές, γεωμετρικά σχήματα, έντονα χρώματα και άλλες φορές μια παλέτα αρκετά περιορισμένη είναι μερικά στοιχεία της πορείας του Πικάσο. Ο κυβισμός απορρίπτει την παραδοσιακή ζωγραφική και παράλληλα εγκαταλείπει την προοπτική σε ένα επίπεδο.

Αρχιτεκτονική

Αντόνι Γκαουντί

Από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες παγκοσμίως, ο Γκαουντί είχε ένα μοναδικό στυλ σχεδίασης, που βασίστηκε στο ρεύμα του καταλανικού μοντερνισμού. Ο ίδιος διαμόρφωσε την πόλη της Βαρκελώνης με τη Sagrada Familia, η οποία έχει 170 μέτρα ύψος, αλλά και με το Park Güel, του οποίου τα πολύχρωμα κεραμικά πλακίδια και η γενικότερη πληθωρικότητα έγιναν πόλος έλξης για τους τουρίστες.

Βάλτερ Γκρόπιους

Ο Γερμανός αρχιτέκτονας και ιδρυτής του Bauhaus άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του ακόμη και μετά τον θάνατό του. Η απλότητα και οι γεωμετρικές φόρμες στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να υιοθετούνται σε σημαντικά έργα.

Ο ίδιος θεωρείται πρωτοπόρος του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική, καθώς ήταν από τους πρώτους που έκαναν εκτεταμένη χρήση του γυαλιού για την επικοινωνία του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο.

Φρανκ Γκέρι

Tο περιοδικό «Vanity Fair» ανέδειξε τον Φρανκ Γκέρι ως τον «πιο σημαντικό αρχιτέκτονα της γενιάς μας». Τα έργα του βασίζονται πάνω στον ντεκονστρουκτιβισμό, δηλαδή την αποδόμηση, που εισήγαγε ως όρο ο Ζακ Ντεριντά. Η αρμονία και η συμμετρία στα κτίρια είναι κάτι που εκλείπει, ενώ στη θέση τους «εισβάλλει» η αρχιτεκτονική παραμόρφωση, που δημιουργεί ένα ελεγχόμενο χάος.

Τα πιο γνωστά έργα του Φρανκ Γκέρι είναι το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, η αίθουσα συναυλιών Walt Disney στο Λος Άντζελες, όπως και το «Κτίριο που χορεύει» στην Πράγα. Παρ' όλα αυτά, το έργο που αποτέλεσε την αφετηρία της καριέρας του ήταν η κατοικία του στη Σάντα Μόνικα.

Μουσική

Λίζα Τζέραρντ

Με καταγωγή από την Αυστραλία, η Λίζα Τζέραρντ έχει δηλώσει πως οι μουσικές της επιρροές προήλθαν από το προάστιο όπου ζούσε στη Μελβούρνη. Λόγω της πολυπολιτισμικότητας και της ελληνικής μειονότητας εκεί, τα ακούσματά της είχαν μια μεσογειακή χροιά, κάτι που διαφαίνεται και στην πορεία που ακολούθησε στην παγκόσμια μουσική βιομηχανία.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως σε αρκετά από τα τραγούδια της («Come Tenderness», «Tempest», «Sanvean» κ.ά.) συναντάμε την περίπτωση της ιδιογλωσσίας. Η ίδια, δηλαδή, τραγουδά σε μια δική της γλώσσα που εκείνη εφηύρε. Όπως έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «Τραγουδάω στη γλώσσα της καρδιάς… Όταν ξεκίνησα να τραγουδάω έτσι (σ.σ. σε ηλικία 12 ετών), πίστευα ότι απευθύνομαι στον Θεό».

Sex Pistols

Το βρετανικό συγκρότημα σύστησε στον κόσμο την πανκ μουσική, κάνοντάς τη μόδα. Αρκετά μεταγενέστερα συγκροτήματα βάσισαν το μουσικό τους ύφος στους Sex Pistols. Αν και η πορεία του γκρουπ κράτησε μόλις δύο-τρία χρόνια, αυτά ήταν αρκετά για να γίνει το ορόσημο της πανκ. Το επαναστατικό και ρηξικέλευθο ύφος τους τόσο στη σκηνή όσο και στην εμφάνισή τους αποτέλεσε τη βάση του όρου «πανκ».

Kraftwerk

Οι Kraftwerk ήταν γερμανικό συγκρότημα που έφερε στο προσκήνιο την ηλεκτρονική μουσική. Τα μουσικά ρεύματα της techno αλλά και της electro funk επηρεάστηκαν από τους Kraftwerk. Οι επαναλαμβανόμενοι ρυθμοί με τους ποπ ήχους έκαναν τους Kraftwerk να αναπτύξουν ένα πειραματικό στυλ τύπου «ρομπότ», το οποίο υιοθέτησαν και στην εμφάνισή τους.