Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης με πολλά έθιμα σε κάθε γωνία της Ελλάδας να αναβιώνουν.
Το στόλισμα του Επιταφίου, είναι η πιο όμορφη στιγμή αυτής της αναβίωσης.
Μπορεί το Πάσχα να συμβολίζει την θλίψη και τον πένθος της Μεγάλης Βδομάδας, αλλά έθιμα, όπως αυτό του στολίσματος του Επιταφίου είναι κάτι που περιμένουν πολλές γυναίκες κάθε ενορίας.
Κύριο γνώρισμά του Επιταφίου, είναι τα κάθε λογής ανοιξιάτικα λουλούδια σε κάθε χρώμα, όπως μαργαρίτες, ανεμώνες, ζουμπούλια, πασχαλιές, τριαντάφυλλα, βιολέτες, άνθη λεμονιάς, που αποτελούν το στολίδι του και του δίνουν χρώμα. Με αυτόν τον τρόπο «σπάει» η θλίψη των ημερών με τις μυρωδιές των λουλουδιών να αναδύουν και να δημιουργούν ένα αίσθημα κατάνυξης.
Συνήθως τα λουλούδια μαζεύονται από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης από τους κήπους των σπιτιών, καθώς και αγριολούλουδα από τα χωράφια στα χωριά.
Τι συμβολίζουν τα χρώματα των λουλουδιών;
Στα χρώματα των λουλουδιών κρύβονται συμβολισμοί : το κόκκινο συμβολίζει το αίμα, το μωβ το πένθος και το λευκό την αγνότητα.
Στις πόλεις τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά, καθώς το στόλισμα το αναλαμβάνουν ανθοδέτες, οι οποίοι επιστρατεύουν κάθε είδους εξωτικά λουλούδια και πρασινάδες. Γι’ αυτό και ο Επιτάφιος είναι σαν ένας πίνακας ζωγραφικής με σταυρούς και γράμματα που σχεδιάστηκαν πρώτα σε χαρτί.
Τα λουλούδια των Επιταφίων σε όλη την Ελλάδα
Σε διάφορες τοπικές κοινωνίες της Ελλάδας, ο Επιτάφιος στολίζεται και με διαφορετικά λουλούδια.
Στη Βόρεια Ελλάδα, οι γυναίκες στόλιζαν κυρίως με πασχαλιές και ζουμπούλια. Ιδιαίτερα στην Καστοριά, στόλιζαν με πρίμουλα ή κουλιάστραντο όπως ονομάζουν τοπικά αυτό το είδος.
Στη Θεσσαλία, από μαρτυρίες των γυναικών της ευρύτερης περιοχής της Καρδίτσας, χρησιμοποιούσαν και εξακολουθούν να το κάνουν – στα χωριά κυρίως- πασχαλιά φόρμιο, βιολέτα, χρυσάνθεμο και διάφορα είδη ορχιδέας.
Στη Λάρισα χρησιμοποιούν το αγιόκλημα στις κολώνες, γιρλάντες με πασχαλιές και μικρά κίτρινα αναρριχώμενα τριαντάφυλλα καθώς και ανεμώνες, φρέζιες, ίρις και καμέλιες.
Στα Ιωάννινα, το κύριο είδος ήταν ο αμάραντος σε διάφορα χρώματα και ανάλογα με το πότε έπεφτε η γιορτή του Πάσχα, ο νάρκισσος. Πασχαλιές έκοβαν για τον Επιτάφιο στο Ζαγόρι, και στο Μέτσοβο οι βλάχοι χρησιμοποιούσαν πρίμουλα.
Στο Αγρίνιο, χρησιμοποιούσαν χιονάκι και πρίμουλα το οποίο μάλιστα στο Καρπενήσι και στο Κρίκελο Ευρυτανίας ονόμαζαν δρακάκι επειδή όπως λένε συμβολίζει τα δάκρυα της Παναγίας.
Στη Κέρκυρα οι γυναίκες θυμούνται λεμονανθούς να πρωταγωνιστούν στον στολισμό και να δίνουν εξαιρετικό άρωμα και «ανατολίτικη» ομορφιά με τι γιρλάντες που έφτιαχναν.
Στην Κεφαλονιά η παράδοση θέλει τις γυναίκες να ξενυχτούν στολίζοντας την ξυλόγλυπτη κατασκευσή με λουλούδια όλων των χρωμάτων και των αρωμάτων. Χρησιμοποιούν ποικιλόμορφα μυρωδάτα αγριολούλουδα αλλά και ήμερα, που μαζεύονται από τα παιδιά από τους ανοιξιάτικους κήπους, τις αυλές και τα τα χωράφια. Κυριαρχούν οι βιολέτες που είναι χαρακτηριστικό λουλούδι στις αυλές των σπιτιών.
Στη Καλαμάτα τη δεκαετία 1950-1960 στόλιζαν μόνο με λευκά άνθη τον επιτάφιο, γιρλάντες με λεμονανθούς, λευκές βιολέτες και κάλλες.
Στη Μυτιλήνη, έφτιαχναν συνθέσεις με λίλιουμ και οριεντάλ κυρίως, καθώς και ζέρμπερα, αλστρομέρια, χρυσάνθεμα, ανθούριο κόκκινο, πάπια – τοπική ονομασία για το φυτό κάλλα, γυψόφυλλη, αμάραντο, αβγιανό- μωβ φυτό που βρίσκεται στο βουνό και μοσχοβολάει (λεβάντα).
Στη Σάμο χρησιμοποιούν κυρίως πασχαλιά (λαμπρίτσα), δεντρολίβανο, μαργαρίτες, τριαντάφυλλα, κρίνους και ανάλογα με το πότε έπεφτε το Πάσχα, κίτρινα και μπλε ζουμπούλια.
Στην Κρήτη στόλιζαν με ό,τι λουλούδια είχαν στο χωριό,τριαντάφυλλα, γαρύφαλλα, κρίνα και έφτιαχναν στεφάνια με λεμονανθούς.
Στη Νάξο στόλιζαν με κρίνα – ο λευκός κρίνος δεν είναι ο κλασσικός αλλά ξενικό είδος- δεντρολίβανο, πασχαλιές, τριαντάφυλλα, βιολέτες, γαρίφαλα και γλαδιόλες που τα δένανε με κλωστή. Η βάση είναι το δεντρολίβανο,το οποίο έβαζαν και στο νεκρικό κουτί στους πεθαμένους και αλιφασκιά για το μαξιλάρι του (φασκομηλιά). Οι τέσσερις κολώνες του ντύνονταν με δεντρολίβανο και το κυρίαρχο λουλούδι είναι η βιολέτα.
Τέλος στη Λήμνο χρησιμοποιούσαν βιόλες,κατιφέδες, πάπιες,γαρύφαλλα, τριαντάφυλλα και πάνω στο Σταυρό έβαζαν στάχυα για καλή σοδειά.
Τι συμβολίζουν τα λουλούδια που στολίζεται ο Επιτάφιος
Τα λουλούδια όπως λένε « έχουν μαγική δύναμη, αν είναι κλεμμένα από ξένους κήπους». Αν αφαιρεθούν από τον Επιτάφιο, μετά την λήξη της τελετής, έχουν ακόμα πιο δραστική ενέργεια: σαν φυλαχτά ή σαν φάρμακα ( βρασμένα με λίγο νερό στα κάρβουνα) για τα «άρρωστα παιδιά» αναφέρεται στην πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας στο Τμήμα Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Καρπενησίου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Βασιλικής Καλτσή.
Σύμφωνα με αυτό, τα λουλούδια που έπαιρναν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεωρούνταν ευλογημένα και τα τοποθετούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Οι γυναίκες έφτιαχναν με αυτά φυλαχτά για τους ναυτικούς και άλλοι τα χρησιμοποιούσαν σαν γιατρικό για το πονοκέφαλο.
Βέβαια είχαν και άλλη χρήση εάν οι ανάγκες ήταν διαφορετικές.
Στη Σκόπελο οι κοπέλες τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποιον θα παντρευτούν, ενώ στην Κρήτη τα χρησιμοποιούσαν για το έθιμο της ανανέωσης της ζύμης του ψωμιού. Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε η αντίληψη ότι το ψωμί χάνει τη δύναμή του και χρειάζεται ανανέωση, άρα η νέα ζύμη έπρεπε να να ευλογηθεί. Έτσι τη Μεγάλη Παρασκευή, όταν ο παπάς διαβάζει το πρώτο Ευαγγέλιο, θεωρείται ότι «καινουργιώνεται το προζύμι». Το έθιμο μπορεί να τηρείται ακόμα σε μερικές περιοχές της Κρήτης.
