Προχωρώ σούμπιτο σ' ένα κείμενο άκρως κατατοπιστικό για όσους ασχολούνται ή ενδιαφέρονται ν' ασχοληθούν με τη δημοσιογραφία. Κυρίως στην Ελλάδα. Ιδού λοιπόν 25 μαθήματα, ένα ανά έτος, πλην όμως όχι με τη χρονική σειρά που τα... εμπέδωσα.

• Ξεκινάς με ενθουσιασμό και καταλήγεις στο ότι και στο Μέσο των ονείρων σου να δουλεύεις, αν το διαφημιστικό τμήμα δεν «μπουστάρει» ή, για να το τοποθετήσω στην ακριβή του διάσταση, αν δεν «μπουστάρει» σωστά τη δουλειά σου, είναι μάταιο. Θα μπει λουκέτο στο Μέσο, ενώ εσύ κοιμάσαι. Κι ας είναι πιο όμορφο αισθητικά απ' το Vanity Fair -στα καλά του-, κι ας έχει κείμενα που το Τime θα ζήλευε κι ας περιλαμβάνει και «spicy» θέματα κι απ' όλα τα ωραία. Όπως κι αν τα εννοείς.
• Αν είσαι επιρρεπής στις δημόσιες σχέσεις, δεν χάνεσαι. Όσο πιο ματαιόδοξος, όσο πιο πολύ σε τραβάνε τα φλας, τόσο περισσότερο θα «φεγγοβολάς» ανάμεσά τους και τόσο πιο εύκολα θα βρίσκεις δουλειά. Βέβαια, με τι χρήματα θα προσλαμβάνεσαι, αν ποτέ προσληφθείς (ή δεν βάλεις απ' την τσέπη σου κιόλας για να δείξεις τον ζήλο σου απέναντι στο ΜΜΕ όπου εργάζεσαι) είναι άλλου παπά ευαγγέλιο.
• Το Gone With The Wind, εξ ου και η φωτογραφία με το μαλλί στον Θεό, είναι ο πιο δόκιμος τίτλος για το επάγγελμα. Πας σε μια εταιρεία και καταλήγεις και γραφίστας, μοντέρ -και στον εαυτό σου- και φωτογράφος και τεχνικός. Για να μην προσθέσω στα παραπάνω και χίλιες δυο ακόμα ευθύνες που επωμίζεσαι (και δεν ήταν συμφωνημένες με το boss εξαρχής). Eίπαμε, «πολυεργαλείο», αλλά καμιά φορά το παρακάνετε κυρίες και κύριοι.
• Είναι πέρα για πέρα βέβαιο ότι οι παχυλές αμοιβές των 18 σου ετών, στα χαρωπά 90s, έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Όσο πιο ευέλικτος και προσαρμοστικός είσαι στην πραγματικότητα που αλλάζει συνεχώς (το εξηγήσαμε - όσα παίρνει ο άνεμος είναι οι λέξεις-κλειδιά), τόσο καλύτερα. Αν, δε, διαθέτεις ευγλωττία, καλή άρθρωση, κλπ., στην πρώτη περίπτωση, αν το επιδιώξεις, θα είσαι μόνιμα καλεσμένος σε κάποιο πάνελ - γιατί όχι και συνεργάτης εκπομπής. Στην δε δεύτερη, τα πράγματα θα είναι ακόμα θετικότερα για σένα. Θα κάνεις σπικάζ, όπου ακόμα οι αμοιβές δεν έχουν πέσει στα Τάρταρα.
• Δεν υπάρχει χειρότερο απ' το να σε αναγκάζει εκδότης/προϊστάμενος να υπογράφεις ό,τι δεν θέλεις. Κι αν είναι το κορυφαίο θέμα του Μέσου, κι αν είναι άψογο καθ' όλους τους τρόπους, κι αν δεν είναι μηνύσιμο, αν δεν θέλεις, δεν θέλεις. Λάθος timing; Δεν είναι του επιπέδου σου; Δεν γουστάρεις το άτομο/κατάσταση, αυτό για τα οποίο γράφεις; Είσαι αγουροξυπνημένος και σου φταίνε τα πάντα; Όπως και αν νιώθεις, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σε υποχρεώνει για τη «τζίφρα» σου. Συμβαίνει, ωστόσο. Άρα, (προ)ετοιμάσου για «πολέμους». Διαρκείας και σε ανυποψίαστους χρόνους.

• Ο ρομαντισμός του ξεκινήματος της καριέρας σου -της δικής μου και ενδεχομένως της δικής σου-, όταν «έπεφταν βολίδα» τα τηλεγραφήματα απ' το Associated Press και το Reuters και ήμουν μωρό, με τη γραφομηχανή να μου κλείνει το μάτι (είχα μπει στο Πάντειο, ούσα στην δεύτερη φουρνιά της φιλόδοξης πολύ τότε σχολής Ε&ΜΜΕ του πανεπιστημίου) δεν επανέρχεται. Ήταν σαν όνειρο και πάει, έφυγε. Διά παντός.
• Ελληνίδες δημοσιογράφοι με guts όπως οι Κατερίνα Δασκαλάκη -διευθύντρια της «Μεσημβρινής»- και Ελένη Βλάχου, -αντιστοίχως της «Καθημερινής»-, θες γιατί το επιτάσσουν οι καιροί, θες για άλλους λόγους, δεν ξαναβγαίνουν. Επομένως, είναι λάθος για οποιοδήποτε φιντανάκι να έχει πρότυπα. Δoνκιχωτισμοί και ιδεολογίες απαγορεύονται.
• Η δημοσιογραφία ασκείται με άπειρους τρόπους. Ίσως δεν θες να εκτίθεσαι στο κοινό, αλλά να βγάζεις τα απαραίτητα προς το ζην (λέμε τώρα, με 80% ανεργία ακόμα κι αυτό μοιάζει απατηλό). Ίσως επιδιώκεις να φαίνεσαι στην τηλεόραση για να σε καμαρώνουν. Είτε ως παρουσιαστής, είτε ως πανελτζής. Είτε να προμοτάρεις τον εαυτό σου στο ραδιόφωνο. Σε όλες τις περιπτώσεις -απ' το ραδιόφωνο κιόλας έχει ξεκινήσει από παλιά- χρειάζεται να έχεις αλά μπρατσέτα ένα... σπόνσορα. Πώς πάει η Μενεγάκη παντού με τους χορηγούς της; Ε, αυτό.
• Η τηλεόραση δεν έχει τόσα λεφτά όσα ακούγονται. Πρόσωπα που μια ζωή έκαναν ρεπορτάζ για να καταλήξουν μετά από είκοσι χρόνια να εκφωνούν δελτίο ειδήσεων (γιατί ίσως δεν είχαν το μέσο, με την καθαρόαιμη, ελληνική έννοια, να κατοχυρώσουν νωρίτερα δελτίο), εξαφανίζονται εν μία νυκτί. Ενίοτε, δίχως λόγο. Πανελτζούδες που στις αρχές του 21ου αιώνα έβγαζαν χρήμα με ουρά -σαφώς όχι περισσότερο από μια «ταγμένη» περιοδικατζού, που και τα ταξιδάκια και τα ρουχαλάκια και τα beaute καλούδια και τα γκουρμέ πιατάκια και τα ποτάκια και τα θεατράκια και τις ταινιούλες και τα κλαμπάκια της απολάμβανε τζάμπα- γέρασαν νωρίτερα. Το βάψιμο είναι αναγκαίο για την έκθεση στο «χαζοκούτι» και, σ' αρέσει, δεν σ' αρέσει, κλείνει τους πόρους του δέρματος, καταστρέφοντας το πρόσωπο αφού δεν οξυγονώνεται. Άρα, μακριά απ' την TV. Εκτός αν αγκαζάρεις με το «καλημέρα» πρώτη θέση. Πάνελ, επίσης μακριά και οπωσδήποτε, ρεπορτάζ με το «ματσούκι» στο μούτρο κάθε έρμου που κέρδισε το «αντιγουορχολικό» 15λεπτο δημοσιότητας που του αντιστοιχεί ή κάθε υπουργού, αν καλύπτεις π.χ. υπουργείο/whatever, μακριά!
• Η TV δεν παχαίνει, όπως διαμαρτύρονται κάποιοι. Είναι θέμα σωματότυπου. Αμιγώς. Αν διαθέτεις νορμάλ δομή -συμμετρία πάνω-κάτω-, όσα κιλά κι αν είσαι, δεν φαίνεσαι πιο γεμάτος. Σε κάποιες περιπτώσεις, δε, (θυμάμαι τον αδελφό μου στην προ τριετίας διαφήμιση που έκανε για τα ΑΒ Βασιλόπουλος), δείχνεις και αρκετά πιο αδύνατος απ' ό,τι είσαι. Και όχι, δεν απαιτούμε ειδικό φακό, στην Ελλάδα δεν γίνονται αυτά. Πρόκειται για φαντασιώσεις. Ξεχάστε τα. Μόνον αν είμαστε παρουσιαστές που τα «φέρνουν χοντρά» στο κανάλι, αν πληρώσουμε οι ίδιοι ή αν είμαστε celebs, που, αν δεν έχουμε στάνταρ ρετούς -παίζουν φίλτρα, διάφορα, καλύτερα κι από Photoshop, που έχουν υιοθετήσει εκπομπές και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές/ή και συνεντευξιαζόμενοι- δεν εμφανιζόμαστε. Εν κατακλείδι: Μη φοβού την κάμερα εφόσον τη «βρίσκεις» μαζί της. Το μοντάζ, πάλι, αν δεν το παίρνεις επ' ώμου, ναι!

• Τη γκρίνια απ' τον συνεντευξιαζόμενο σπάνια τη γλιτώνεις. Μπορεί ένας διεθνής σταρ και μου έρχεται στο μνήμη ο Benicio Del Toro να σ' ευχαριστήσει για το κείμενό σου, αλλά ο Έλληνας που αποφάσισες να δείξεις τα μοντελάκια του και να πείτε δυο κουβέντες (γιατί κατά βάθος,... μήκος και πλάτος είσαι Έλληνας και θες να στηρίξεις τη χώρα σου και τον πολιτισμό σου) να βγάλει τέτοια γκρίνια, ακόμα και για μια τελεία, που να σου γυρίσει το μάτι ανάποδα.
• Αν συμβιβαστείς, λόγω υψηλού μισθού ή γιατί είναι όνειρό σου να δουλεύεις σ' ένα ΜΜΕ και δη για πολλά χρόνια προκειμένου να νιώθεις ασφαλής, η «πιάτσα», εφόσον δεν ανήκεις στο δυναμικό «λουσάτου» Μέσου, π.χ. αν καλύπτεις υπουργείο για κάποια εφημερίδα και that's it, θα σε ξεχάσει. Αν, δε, προκύψει κάτι που είναι πιο κοντά στα τωρινά σου «θέλω» και δεδομένα, η (upgrading) ευκαιρία για σένα θα πάει περίπατο προτού καν εκφέρεις τη λέξη μίντια. Με άλλα λόγια, το ιδανικό πόστο που είχες κατά νου για πάρτη σου θ' ανήκει σε άλλον. Επομένως, κρατάμε ανοιχτές πόρτες και ενημερωνόμαστε συνεχώς για το τι «παίζει» παντού. Ειδικά σε μέρες «ισχνών αγελάδων» κι ακόμα κι αν έχουμε «σκοτωθεί» με προηγούμενο εργοδότη μας. Με συναδέλφους, δεν καθίσταται απαραίτητο να τα 'χουμε καλά. Εκεί που θέλουμε μόνο. Δεν θα μας στηρίξουν. Ίσως ο ένας στους χίλιους - και είμαι καλοπροαίρετη. Το σημαντικό είναι να σε θυμούνται για καλό οι εκάστοτε εκδότες/εργοδότες. Αποκλειστικά. Κυνικό, αλλά αληθινό. Και βιωματικό. Ανυπερθέτως.
• Φίλο συνάδελφο, ειδικά αν έχει τη λόξα να βλέπει παντού το όνομά του ή να τρέχει από δω κι από 'κει γιατί έχει χούι με την κάμερα, δεν θ' ανακαλύψεις και μη βαυκαλίζεσαι. Όσους θέλουν να παραφαίνονται, γενικά, απόφευγέ τους. Ενόσω θα σου παριστάνουν τον φίλο, θα σου σκάβουν τον λάκκο.
• Οι «φιλίες» με διασήμους δεν έχουν βοηθήσει κανένα να εξελιχθεί ως δημοσιογράφος, ξεκινώντας απ' τη λέξη «γράφω». Ως δημοσιοσχεσίτη, ναι, αναμφίβολα. Δημοσιογράφος σημαίνει ετυμολογικά γράφω για τα δημόσια/κοινά. Άρα, όσους δεν ξέρουν να γράφουν, δεν τους προσλαμβάνεις. Μπορεί να είναι φωτορεπόρτερ, στυλίστες, ο,τιδήποτε δηλώσουν, οι rewriters όμως, όταν μιλάμε για δημοσιογράφο, στην πραγματικότητα είναι περιττοί. Είμαι αυστηρή, αλλά, hasta la vista baby. Προμόταρε, λοιπόν, σωστά το προϊόν σου: Εσένα. Το μυαλό, το γράφειν, το λέγειν, την εμπειρία, τις γνώσεις και -γιατί όχι- την εμφάνισή σου. Το φαίνεσθαι μετράει. Πολύ, στις περισσότερες των περιπτώσεων και παντού εδώ που τα λέμε. Απλώς και μόνο γιατί η ομορφιά είναι απ' τα ελάχιστα αυταπόδεικτα σε τούτο τον μάταιο, μικρό, θνητό κόσμο!
• Οι ομογενείς είναι πιο καλόβολοι απ' τους «γηγενείς». Πιο εύκολα θα κάνεις συνέντευξη με τη σύζυγο του Tom Hanks, Rita Wilson ή με τη Maria Menounos παρά με τον Νίκο Καρβέλα (ανέκδοτο-έχει να δώσει πάνω από δεκαετία interview) ή τη Μαρινέλλα (αυτό κι αν είναι ανέκδοτο).

• Μη χάνεις επαφές με πρόσωπα που γνωρίζεις ότι σ' εκτιμούν -προφανώς εκτιμάς κι εσύ- κι έχουν σχέση με τον χώρο. Στην ευρύτερή του διάσταση. Δεν ξέρεις πότε θα τους χρειαστείς και με αυτό δεν εννοώ για να σου δώσουν κάποιο θέμα απ' το οποίο θα κερδίσεις. Ακόμα και για να τους πεις τον πόνο σου (και ν' ακούσεις τον πόνο τους αντίστοιχα) ένα βράδυ που 'βρεχε και ο καλός σου π.χ. είχε βάρδια και δεν είχες κανέναν άλλο ν' αποταθείς.
• Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι. Αυτό, νέτο-σκέτο.
• Αν ξεκινήσεις δημοσιογραφία γιατί τρελαίνεσαι να γράφεις και να ταξιδεύεις -μια τελείως ειδική κατηγορία-, κυνήγησε απ' την αρχή μόνο τέτοιο site/έντυπο/κανάλι. Διαφορετικά, το επάγγελμα θα σε «ρουφήξει», θα σε κάνει ό,τι θέλει. Κυριολεκτικά. Όσα παίρνει ο άνεμος - μην ξεχνιόμαστε. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για τη μόδα/beaute, εφόσον θες δωράκια απ' τις εταιρείες και να σε παίρνουν πρώτη-πρώτη τηλέφωνο για επιδείξεις και ανάλογα glam events.
• Έχε υπ' όψιν σου πως δημοσιογράφος, στους καιρούς που ζούμε, ο οποίος δεν «πατάει» με το ένα πόδι στη διαφήμιση και παράλληλα που δεν ξέρει πώς να γράφει κείμενο το οποίο θα είναι ελκυστικό και στον viewer/αναγνώστη και σε δυνητικό πελάτη ή απλό πελάτη, είναι σχεδόν άχρηστος. Who cares για τα πτυχία...
• Το copy paste ή «κλόπι-πέιστ» πάει σύννεφο. Σε όλον τον κόσμο, όχι μόνο στη χώρα μας. Επομένως, αν θες κάτι δικό σου, «μάθε να κλέβεις σωστά», όπως δίδασκε ο Γιώργος Βέλτσος (ναι, ναι, που τον λέτε εκτός πραγματικότητας κάποιοι, μια χαρά τα διατράνωνε) στο Πάντειο. Μεταφράζω: Πάρε μια είδηση, ας μην είναι πρωτογενής και σχολίασέ την, γράψε με τέτοιον τρόπο την άποψή σου που θα μοιάζει λες και είναι η πρώτη φορά που ασχολήθηκε κάποιος με το θέμα. Στη συνέχεια, προμόταρέ το «παιδί» σου και σε άλλα ΜΜΕ και στα social media (εννοείται).

• Ας έχεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου συνεργασία μ' ένα έντυπο/ΜΜΕ του εξωτερικού κι ακόμα καλύτερα ομογενούς. Και θα σε στηρίξουν οικονομικά και θα σε κάνουν να πεις «ανάσανα» εκείνες τις δύσκολες ώρες που περιμένεις τον «κολλητό» σου να μιλήσει στον διευθυντή/εκδότη του για σένα. Στο κάτω-κάτω, αν σου φαίνεται βουνό η υπόθεση εργασίας να μείνεις μόνιμα εκτός Ελλάδας, κάνε το για ένα διάστημα, βγάλε τα λεφτά σου και βάλε πλώρη για τα πάτρια εδάφη με το που πετύχεις τον στόχο σου.
• Επιβάλλεται να έχεις την υπομονή του Ιώβ και να ξεκουράζεις ανά διαστήματα τα χέρια σου αν γράφεις. Η περικαρπιαία τενοντίτιδα πλήττει την πλειονότητα. Απ' τα 30 και κάτι μάλιστα. Αν είσαι στην τηλεόραση, να προσέχεις τα μάτια σου και αν στο ραδιόφωνο, τη φωνή σου. Μη μιλάς πολύ -κυρίως αν κάνεις και σπικάζ- εξαντλώντας τις χορδές σου. Όλα τα παραπάνω θα σε «εκδικηθούν» και μέχρι τα 45-50, δεν θα σου είναι πλέον δυνατό να δουλέψεις. Ε, στην προκειμένη θα πας διακοπές διαρκείας.
• Μη σε πιάσουν ντροπές αν διαπιστώσεις ότι κάτι «στραβώνει» στον χώρο της εργασίας σου. Όσο νέος κι αν είσαι και με αυτό εννοώ είτε ηλικιακά, είτε χρονικά, στην εταιρεία όπου εργάζεσαι, έχε το θάρρος της γνώμης σου. Οι επιχειρηματίες το εκτιμούν. Αρκεί βεβαίως να επιχειρηματολογείς, σε ό,τι εστιάζεις, να έχει λογική υπόσταση. Οι βερμπάλες, «πακέτο» με μηδενική ουσία, δεν ωφέλησαν κανένα. Σε βάθος χρόνου, βέβαια, διότι στην Ελλάδα ιδίως, τουλάχιστον στην αρχή (επιμένω) είσαι ό,τι δηλώσεις. Στην πορεία, φυσικά, χρειάζεται να το αποδείξεις κι εδώ, για τους ημιμαθείς/δοκησίσοφους, αρχίζουν τα δύσκολα. Επίσης, μη δίνεις σημασία στους «διαδρομιστές». Κάνε τη δουλειά σου και μην αναλώνεσαι σε «κουτσομπολιά». Και δίκιο να 'χεις, κάποια στιγμή -ντε φάκτο-, θα βρεις τον μπελά σου. Εκτός αν ο ιδιοκτήτης του ΜΜΕ είναι ο... μπαμπάς σου.
• Κράτα «καβάτζες» για άλλες εργασίες σχετικές με τον χώρο, αν έχεις αποχωρήσει για ένα διάστημα και θελήσεις να επανέλθεις. Ποτέ δεν ξέρεις ένα πτυχίο δημοσιογραφίας σε ποια φάση της ζωής σου και πώς θα σου φανεί χρήσιμο.
• Μη στρουθοκαμηλίζεις: Απ' τα ελάχιστα εναπομείναντα αβαντάζ στον κάποτε (προ δεκαετίας, στην ουσία) καλοπληρωμένο χώρο των ΜΜΕ, ειδικά των δημοσιογράφων της TV και των περιοδικών, είναι το τζάμπα... ποτό - και θέατρο. Το πρώτο, αν γράφεις για καλή ζωή, το δεύτερο (και) αν είσαι μέλος της ΕΣΗΕΑ. Να σου τονίσω-και κλείνω γιατί σε ζάλισα- ότι το πριμ του αλκοόλ το έχει επισημάνει ενώ δίδασκε σε σχολές ΜΜΕ, μεταξύ άλλων, η «σιδηρά κυρία» Έλλη Στάη.