Παγκόσμια ημέρα θεάτρου, η 27η μέρα του Μάρτη. Και τι να γράψει ένας Έλληνας γραφιάς; Ιδού το πρόβλημα.
Όχι γιατί δεν έχει τι να γράψει. Αλλά για το ακριβώς αντίθετο. Διότι εδώ στην πανάρχαια κοιτίδα της μεγάλης τέχνης, έχεις εκατομμύρια πράγματα να γράψεις –τόσα πολλά που αν ξεχωρίσεις κάποια, θα αδικήσεις πολλά άλλα.
Για αυτό, και τιμώντας αυτήν την υψηλή τέχνη που δεν θα χάσει ποτέ το θησαυρό που κουβαλά, όσο κι κάποιες πρόσκαιρες μουτζούρες πάνε, ευτυχώς χωρίς επιτυχία, να τον «τσαλακώσουν», διαλέξαμε να θυμηθούμε ένα από τα πιο επιδραστικά Ελληνικά θεατρικά έργα που έχουν γραφτεί ποτέ. «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» θα είναι για πάντα εδώ. Για να μας θυμίζει πως όταν χρειάζεται το θέατρο μπορεί να γίνει κορυφαία πράξη αντίστασης.
Βρισκόμαστε στην Άνοιξη του 1972.
Η Χούντα των συνταγματαρχών έχει σκληρύνει, αλλά έχει αρχίσει να ζορίζεται, από τις λαϊκές αντιδράσεις –η προσμονή της ελεύθερης ανάσας έχει «φουντώσει» στην Ελληνική κοινωνία και εκφράζεται σε κάθε ευκαιρία.
Τότε ήταν που ένα ζευγάρι τεράστιων θεατρανθρώπων, οι κοσμαγάπητοι Τζένη Καρέζη και Κώστας Καζάκος αποφάσισαν πως ήταν η ώρα να ανεβάσουν ένα έργο με μηνύματα, με πράγματα που ήθελε να ζήσει και να πει η κοινωνία.
Σε μια κουβέντα που είχαν με τον Ιάκωβο Καμπανέλη, έναν από τους μεγαλύτερους Θεατρικούς συγγραφείς του καιρού μας κατάλαβαν ότι αυτός είχε συλλάβει από την πρώτη λέξη την κεντρική ιδέα.
Έλεγε για αυτό το έργο η Τζένη Καρέζη: «Έπρεπε να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη… και μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ, να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, για προδομένες ελπίδες… και πάνω απ’ όλα για ομορφιά. Για την ομορφιά αυτού του λαού, που δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται, να προδίδεται, να πιστεύει και να συνεχίζει τον αγώνα του, διατηρώντας τις ρίζες του αναλλοίωτες αιώνες τώρα. Όλα αυτά όμως θα' πρεπε να ειπωθούν ρωμέικα, ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θα' πρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο, άπιαστο σχεδόν».
Η πένα του Καμπανέλη έκανε το αδύνατο – δυνατό. Κι έβγαλε ένα αριστούργημα.
Κι έτσι από το καλοκαίρι του 1973, το θέατρο «Αθήναιον» έγινε κάτι σαν προσκυνητάρι. Τεράστιοι ηθοποιοί που έδιναν κάθε βράδυ την ψυχή τους. Κώστας Καζάκος, Τζένη Καρέζη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Νίκος Κούρος, Τίμος Περλέγκας και Χρήστος Καλαβρούζος. Μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, η μαγική φωνή του Νίκου Ξυλούρη με το μνημειώδες «Φίλοι κι αδέλφια» να κυριεύει τις ψυχές. Ως κι ο μέγιστος Ευγένιος Σπαθάρης συμμετείχε διδάσκοντας την θεατρική απόδοση της σκηνής του Καραγκιόζη.
Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις 22 Ιουνίου 1973 στο θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων, που βρισκόταν απέναντι από το Πολυτεχνείο. Ο κόσμος αμέσως το «αγκάλιασε» και το αγάπησε.
Το έργο έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της Χούντας.Η αλληγορία του κατόρθωσε έξυπνα να διαφύγει της λογοκρισίας, δίνοντας αποφασιστικά χτυπήματα κατά της δικτατορίας. Ανάμεσα στον κόσμο υπήρχαν και «εκπρόσωποι» του στρατιωτικού καθεστώτος, που κατέγραφαν και ενημέρωναν τους προϊσταμένους τους για τις αντιδράσεις των θεατών.
Η Καρέζη και ο Καζάκος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, ενώ συνελήφθησαν εκ νέου κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Τρεις μέρες πριν από τα Χριστούγεννα του 1973 η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος ανέβασαν το έργο εκ νέου μετά την αποφυλάκισή τους με μεγαλύτερη επιτυχία.
Και στις 3 Αυγούστου 1974 αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, το έργο ξανανέβηκε με την προσθήκη των σκηνών που είχαν λογοκριθεí κι ενός τραγουδιού («Το Προσκύνημα») στο φινάλε της παράστασης, για να τιμήσει τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Την παράσταση είδαν περίπου 400.000 άνθρωποι εκφράζοντας την επανάσταση- διαμαρτυρία τους ενάντια στη Χούντα.Κυρίαρχα συνθήματα, γνωστά από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπως «ΨΩΜΙ–ΠΑΙΔΕΙ–ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» και «ΦΩΝΗ ΛΑΟΥ–ΟΡΓΗ ΘΕΟΥ», είχαν πρωτοεμφανιστεί στην παράσταση.
Και σήμερα ακόμη «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» θα είχε πολλά να πει, με κείμενο απαράλλακτο. Γιατί πολλές από τις παθογένειες που ο Ιάκωβος Καμπανέλης στηλιτεύει σε ένα έργο γραμμένο, κάπου μισό αιώνα πριν, είναι ακόμη εδώ…
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
- Βουγιουκλάκη- Καρέζη: Η σπάνια φωτογραφία τους που δεν έχεις ξαναδεί (pics)
- Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου: Αφιέρωμα στην ΕΡΤ με την «Ελεύθερη Σκηνή»
- Εθνικό Θέατρο: Νέα καλλιτεχνική διευθύντρια η Έρι Κύργια – Το πλούσιο βιογραφικό της
