Ποιοι είναι οι άνθρωποι πίσω απ' τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα; Ποιο το life story του καθενός και πώς κατόρθωσαν να τραβήξουν την προσοχή του Έλληνα αναγνώστη;
Το News2U σήμερα ανοίγει τις χρυσές σελίδες των μεγαλύτερων εκδοτικών οίκων της χώρας, αφιερώνοντας την έρευνά του στους καθαρόαιμους «βιβλιοφάγους».Ελευθερουδάκης
1859. Αθήνα. Οι Καρλ Βίλμπεργκ και Γουίλιαμ Μπαρτ ανοίγουν ένα βιβλιοπωλείο στο κέντρο της πόλης, που λίγα χρόνια αργότερα περνά στα χέρια του Κώστα Ελευθερουδάκη. Ξεκινά τη λειτουργία του το 1898 και από το 1909 επισήμως ως εκδοτικός οίκος, αναπτύσσοντας πλούσιο έργο, με σημαντικότερο ίσως επίτευγμα την έκδοση του δεκάτομου «Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού».
Ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης, έχοντας ένα μεγάλο όραμα-να γίνει σταθερή αξία στις εκδόσεις στην Ελλάδα, μετατρέπει σύντομα το βιβλιοπωλείο του σε πνευματικό καταφύγιο που γίνεται το meeting point των λόγιων της εποχής. Το '62 τα ηνία παίρνει ο γιος του Γιώργος, που το μεταφέρει από την Καραγεώργη Σερβίας στη λιγότερο κεντρική, την εποχή εκείνη, οδό Νίκης. Ο Γιώργος εστιάζεται στη δημιουργία τμήματος επιστημονικών βιβλίων, πράγμα που καθιστά το βιβλιοπωλείο πόλο έλξης των «βιβλιοφάγων».
Το '68, η σύζυγος του Γιώργου, Βιργινία, αναλαμβάνει, λόγω του πρόωρου θανάτου του άνδρα της την επιχείρηση κι αποφασίζει να επεκτείνει την επιχείρηση. Έτσι, δημιουργεί υποκατάστημα στον Πύργο Αθηνών. Το '89 η διεύθυνση της επιχείρησης περνά στα χέρια της τρίτης γενιάς Ελευθερουδάκη, στις κόρες του Γιώργου και της Βιργινίας. Τα υποκαταστήματα διαδέχονται το ένα το άλλο από την Κηφισιά στο Ψυχικό και μετά στα Μινιόν.
Το οκταώροφο κτίριο των 1500 τ.μ. στην Πανεπιστημίου σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής. Οι πέντε από τους οκτώ ορόφους του (μαζί με το ισόγειο και τον ημιόροφο) είναι αφιερωμένοι στο βιβλίο. Στον έκτο, το μικρό «λογοτεχνικό καφενείο», όπως το αποκαλεί η οικογένεια, οργανωμένο από τη «Food Company» διατίθεται για chat & reading. Η αλυσίδα επεκτείνεται και στα '90s. Τον Δεκέμβριο του 1998 ανοίγει Ελευθερουδάκης στην Γλυφάδα και τον επόμενο Ιούλιο στη Ν. Σμύρνη...
TIP
Το βιβλιοπωλείο του ιστορικού οίκου στην οδό Πανεπιστημίου κλείνει το 2016. Θα είναι η πρώτη φορά από το 1898 που δεν θα υπάρχει βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης» στην Αθήνα. Ωστόσο, η εταιρεία επανέρχεται με τις Μαρίνα και Σοφίκα στα ηνία και το μότο «Μου είπαν ότι μόνο στον Ελευθερουδάκη θα μπορέσω να το βρω!», μαζί της. Books, design objects, toys, stationary, όλα στο μενού είναι.
Πατάκης
Ο οίκος ιδρύθηκε το 1974 από το Στέφανο Πατάκη και τη σύζυγό του Μελπωμένη, ξεκινώντας με εκπαιδευτικά βιβλία. Το πρώτο βιβλίο του ήταν εκπαιδευτικό βοήθημα για το Somnium Scipionis του Κικέρωνα. Ακολούθησαν φιλολογικά βοηθήματα για το Γυμνάσιο και το Λύκειο, για μαθητές και καθηγητές. Σήμερα τα βιβλία για την εκπαίδευση καλύπτουν όλα τα γνωστικά αντικείμενα, ενώ κυκλοφορούν πλήρεις σειρές βοηθημάτων για όλα τα μαθήματα που διδάσκονται στο δημοτικό, το γυμνάσιο και το ενιαίο λύκειο.
Όσον αφορά την επέκταση των εκδόσεων και σε άλλα είδη, το '81 εκδίδονται τα πρώτα βιβλία για παιδιά και για νέους, κατηγορία που μεγάλωσε γρήγορα και συμπεριλαμβάνει σήμερα την παιδική και νεανική λογοτεχνία... Ζωρζ Σαρή, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, Μάνος Κοντολέων αλλά και νεότεροι, οι Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Πόλυ Βασιλάκη κ.ά. διαμόρφωσαν τις σειρές της δίπλα σε επιλεγμένους συγγραφείς από όλο τον κόσμο: τον Μισέλ Τουρνιέ, τον Ντιμίτερ Ινκιόφ κ.ά.
Το επόμενο βήμα ήταν η δημιουργία στις αρχές του '90 των σειρών της σύγχρονης ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας (Αλέξανδρος Ασωνίτης, Σώτη Τριανταφύλλου, Μαρία Σκιαδαρέση κ.ά). Ο ευρύτερος χώρος του δοκιμίου είναι επίσης μια κατηγορία στην οποία δραστηριοποιείται ο Πατάκης τα τελευταία χρόνια, όπως και οι ανθρώπινες επιστήμες. Οι τίτλοι που διαθέτει είναι χιλιάδες. Από τα βιβλία που τώρα «μπουστάρει» είναι της Λένας Διβάνη στη φωτογραφία επάνω.
Καστανιώτης
Εμφανίστηκε στο εκδοτικό προσκήνιο το 1969. «Aπό ένα παράξενο παιχνίδι του πεπρωμένου», λένε απ' την εταιρεία «τα δύο πρώτα βιβλία που εκδώσαμε ήταν το «Bάσεις-Έννοιες της Kυβερνητικής» του Λουί Kουμινιάλ και το «O Hλεκτρονικός Yπολογιστής και ο ανθρώπινος εγκέφαλος του Φον Nόυμαν».
Είναι απ' τους πιο ελληνικούς οίκους με διεθνή προσανατολισμό και επικεφαλής τον Αργύρη Καστανιώτη, που διαδέχθηκε τον Θανάση Καστανιώτη. Στρέφονται εξίσου στη σύγχρονη λογοτεχνία με την κλασική, εστιάζουν και στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τις σύγχρονες επιστήμες όπως την ψυχολογία. Ακόμα και στην αστρολογία... Έχουν εκδώσει δεκάδες χιλιάδες βιβλία, πολλά εκ των οποίων έχουν βρεθεί στην κορυφή της πυραμίδας των προτιμήσεων των Ελλήνων βιβλιοφάγων, όπως π.χ. το sold out «Οι μάγισσες της Σμύρνης» της Μάρας Μεϊμαρίδη.
Η δραστηριοποίησή τους στον χώρο των offline και online ηλεκτρονικών εκδόσεων από τον Οκτώβριο του 1996 και βέβαια το μότο ουσιαστικά της εταιρείας: «Όποιος θέλει να γνωρίσει το πανόραμα της σύγχρονης λογοτεχνίας, όποιος αγαπά την καλή λογοτεχνία και τους συγγραφείς της Ελλάδας αλλά και όλου του κόσμου, παρακολουθώντας τις παρουσιάσεις του Κέντρου Λόγου και Τέχνης 104, Ελληνικός Λόγος, Ποιητικό Αναλόγιο, Συγγραφείς απ' όλο τον κόσμο, έχει την ευκαιρία να τους συναντήσει και να συνομιλήσει μαζί τους», είναι απ' τα στάνταρντ μότο τους.
Κέδρος
Ιδρύθηκε το 1954 από τον Νίκο και τη Νανά Καλλιανέση (1915-1988). Σύντομα αποτελεί πόλο έλξης για τους μεγάλους προοδευτικούς συγγραφείς της εποχής, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Κώστας Βάρναλης. Επεκτείνουν τη θέση τους στο χώρο της ελληνικής πεζογραφίας με συγγραφείς όπως η Διδώ Σωτηρίου, ο Μένης Κουμανταρέας, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης κ.ά.
Στη συνέχεια, δραστηριοποιούνται στο παιδικό βιβλίο δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη πρόταση στην παιδική λογοτεχνία με τα βιβλία της Άλκης Ζέη και της Σοφίας Ζαραμπούκα, μεταξύ άλλων. Από το 1985 νέοι ιδιοκτήτες είναι οι Ευάγγελος Παπαθανασόπουλος και Κάτια Λεμπέση, που επενδύουν κυρίως σε νέες σειρές και συγγραφείς, ενώ ποντάρουν εξίσου δυναμικά και στην ξένη λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο (που είναι και απ' τα πλέον κερδοφόρα για κάθε οίκο). Έχουν ξεχωρίσει, μεταξύ άλλων, τα «Λόγια γυναικών του Ιράκ» της Ιρακινής δημοσιογράφου Ιναάμ Κασάσι που συγκέντρωσε πρώτη φορά, διηγήματα, ποιήματα, αποσπάσματα ημερολογίων, σκέψεις και βιώματα ομοεθνών συναδέλφων της από τις επιδρομές του 1991 έως σήμερα, ενώ απ' τα πιο πρόσφατα το κάτωθι.
Οι γυναίκες του Ιράκ εκφέρουν έναν λόγο επίκαιρο, καίριο και κυρίως ανθρώπινο. Aποτυπώνουν την άλλη πραγματικότητα - σε συνθήκες διεθνούς αποκλεισμού και συνεχών στρατιωτικών επιδρομών εναντίον τους - σε κείμενα που αποκαλύπτουν για τον πόλεμο πολλά περισσότερα απ' όσα λένε τα δελτία ειδήσεων, τα ρεπορτάζ ανταποκριτών ή οι εκθέσεις των εκπροσώπων του ΟΗΕ. Ίσως γιατί, όπως σημειώνει η Κασάσι, "στο Ιράκ, το να γράφει κανείς με αίμα, είναι μια άσκηση πολύ συνηθισμένη. Γιατί, προφανώς, το αίμα έχει γίνει πιο φτηνό από το μελάνι".
Λιβάνης
Το όνομά του οίκου Λιβάνη είναι συνώνυμο με τις εκδόσεις. Η επιχείρηση είναι στο top 5 των εκδοτικών οίκων της Ελλάδας, ενώ ο ιδρυτής του, Αντώνης Λιβάνης, υπήρξε ένας απ' τους στενότερους συνεργάτες του Ανδέα Παπανδρέου. Τυπικός αστός εκ Πατρών, μπαίνοντας στην αντίσταση, εγκατέλειψε τις σπουδές του στην Ανωτάτη Εμπορική. Σκοπός του; Να στηρίξει τα άλλα επτά αδέλφια της οικογένειάς του. Ως άνθρωπος δυνατός και πρακτικός, με συγκεκριμένες πολιτικές πεποιθήσεις, έκανε focus σε εκδόσεις με θέμα τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον Τζακ Λόντον, όπως και σε βιβλία με οικολογικό περιεχόμενο. Η επιτυχία δεν άργησε να έρθει. Στα 18 του έδωσε εξετάσεις για να εισαχθεί στη Νομική. Δεν πέρασε και βρίσκεται να σπουδάζει Νομική στην Ιταλία. Για τέσσερα χρόνια ταξίδευε στην Ιταλία και αποκτούσε νέες εμπειρίες.
Στα τέλη των '70s συνέβαινε στην Ιταλία, ό,τι έγινε στην Ελλάδα στα τέλη του '80: εκδοτική έκρηξη, με όλη τη σημασία της λέξης. Εκεί έμαθε τεχνικές, αντιλήφθηκε τι σημαίνει μοντέρνο βιβλιοπωλείο, έξυπνες εκδόσεις, «πιασάρικα» σχήματα βιβλίων κτλ. Κι αν τελικά δεν πήρε το πτυχίο της Νομικής, η συλλογή εμπειριών του-πρώτα απ' όλα η μετακόμιση απ' την Πάτρα στην Αθήνα, όταν ήταν εννιά ετών- ήταν καθοριστική για τη μετέπειτα πορεία του. Ακολούθησε το '63 τον Ανδρέα Παπανδρέου στην Αθήνα κι έμεινε 33 ολόκληρα χρόνια μαζί του.
Μετά από πολλούς μήνες, μετακόμισε και η υπόλοιπη οικογένεια στην Αθήνα, στου Γκύζη.
Από το '81 επικεφαλής του οίκου είναι οι Ηλίας και Γιώτα Λιβάνη. Επειδή ο Ηλίας φοίτησε στο 5ο Γυμνάσιο Εξαρχείων, σε μια εξαιρετικά ταραγμένη περίοδο (τα '70s) κι επειδή ακριβώς είχε κληρονομήσει το αντικομφορμιστικό DNA απ' τον πατέρα και τη μητέρα του, έγινε και ο ίδιος επαναστάτης. Ο πατέρας του κατά την διάρκεια της δικτατορίας φυλακίζεται. Ο Ηλίας απ' την ΚΝΕ, το '89 περνά στο ΠΑΣΟΚ. Έχει ήδη γνωρίσει τον Ανδρέα Παπανδρέου, όμως τον γνωρίζει καλύτερα στα '90s, οπότε και τυπώνει ένα βιβλίο του με οικονομικά δοκίμια στα αγγλικά. Διάβαζε από πολύ μικρή ηλικία... Κυρίως Ντοστογιέφσκι, μετά Μαρξ. Και όχι μόνο. Θεωρεί πως ένα βιβλίο είναι μια επιπλέον εμπειρία, και μια απ' τις καλύτερες σειρές του οίκου ήταν η σειρά «Λόγος» υπό την διεύθυνση του Νίκου Κοτζιά. Είναι low profile, καθόλου κοσμικός και ταξιδεύει ακατάπαυστα.
Απ' όταν διαδέχτηκε μαζί με την αδελφή του, Γιώτα, τον πατέρα του Αντώνη (ο οποίος έχει δώσει ελάχιστες συνεντεύξεις), έχει εκδώσει περισσότερους χιλιάδες τίτλους κι έχει ποντάρει ευφυώς εκτός από κλασικές αξίες (Πάουλο Κοέλιο) και σε Έλληνες συγγραφείς, όπως ο Βασίλης Βασιλικός.
Όσον αφορά την Γιώτα Λιβάνη, την αδελφή του; Είναι μια δυναμική γυναίκα, που ταξιδεύει συχνά. Αγαπημένα της ταξίδια είναι στην Ασία και την Αφρική. Είναι και αυτή μυημένη στις εκδόσεις από την εφηβεία της, αφού από τα 15 της χρόνια ήταν στην επιχείρηση. Θεωρεί ότι ακόμα και αν η ζωή δεν είναι εύκολη, πρέπει να παραμένεις οπτιμιστής. Τα λάθη γι' αυτήν έχουν αξία, αλλά μεγαλύτερη σημασία έχει το αύριο. Το να προχωράς μπροστά.
Και η αλήθεια είναι πως τουλάχιστον οι κορυφαίοι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι έχουν όλες τις δυνατότητες για ένα καλύτερο αύριο (που είναι και το σημαντικότερο). Όσον αφορά τον οίκο Λιβάνη, επενδύει σταθερά -με τη σειρά του- σε πολλούς νέους συγγραφείς. Στο παρελθόν ξεχώρισαν τα «Μικρά μυστικά της κομψότητας» της Καθλίν Τεσάρο, το οικονομικό βιβλίο «Η μεγάλη αυταπάτη» του Τζόζεφ Στίγκλιτζ και φυσικά τα «50 χρόνια στο κουρμπέτι» του βετεράνου Γιάννη Καψή. Και συνεχίζουν ακάθεκτοι, με βιβλία, μεταξύ άλλων και της Γιώτας Λιβάνη. Όπως το ακόλουθο.
To 2013 o Hλίας Λιβάνης, έπειτα από 32 χρόνια στις εκδόσεις, έκανε επιχειρηματική στροφή στη γεωργία. Αγόρασε το καταχρεωμένο συσκευαστήριο της ΕΑΣ Βέροιας και οργάνωσε business plan για να κάνει γνωστό το ημαθιώτικο ροδάκινο παγκοσμίως. Εξακολουθεί, δε, ως εκδότης και με πολιτικό έντυπο.
