Ο όρος «εμβόλια» έχει γίνει πλέον κομμάτι κάθε συζήτησης λόγω της πανδημίας – και, μάλιστα, δικαιολογημένα. Ωστόσο, πέρα από την τωρινή συνθήκη και το εμβόλιο κατά του κορονοϊού, υπάρχουν και αρκετά ακόμη εμβόλια που, πραγματικά, έχουν γλιτώσει την ανθρωπότητα από τον αφανισμό. Εσείς γνωρίζετε ποια μας έχουν σώσει από σοβαρότατες ασθένειες; Εμβόλια που, αν δεν υπήρχαν, θα είχαμε ακόμη περισσότερους «μπελάδες» στο κεφάλι μας

Τα εμβόλια φιγουράρουν παντού το τελευταίο διάστημα, με αφορμή την πανδημία του κορονοϊού και την αντιμετώπισή της το συντομότερο δυνατόν. Μάλιστα, πλέον η διαδικασία εμβολιασμών αποτελεί τη νέα πραγματικότητα ενός ολόκληρου πλανήτη ως σανίδα σωτηρίας, προκειμένου να μπει μια «τελεία» στο χάος που έχει προκαλέσει η πανδημία εδώ και αρκετούς μήνες.

Και ομολογουμένως, όλοι μας έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας στο εμβόλιο, γιατί η πείρα μάς έχει διδάξει πως «ναι, τα εμβόλια, μπορούν να μας σώσουν τελικά» – εξαιρούνται οι υποστηρικτές του αντιεμβολιαστικού κινήματος.

Ωστόσο, παρά τις όποιες αμφισβητήσεις, τα εμβόλια θεωρούνται η μεγαλύτερη ανακάλυψη της ιατρικής επιστήμης και δεν είναι λίγα εκείνα τα οποία έχουν γλιτώσει από αφανισμό ολόκληρες κοινότητες.

Κάποια εξ αυτών μπορεί να άργησαν βέβαια και να στοίχισαν πολλές ζωές, ωστόσο η εμφάνισή τους έβαλε ένα τέλος, έστω και αργά. Γιατί φανταστείτε να μην υπήρχαν ή να ήταν αναποτελεσματικά τα εμβόλια αυτά.

Πόσο μεγαλύτερος θα ήταν ο αντίκτυπος ορισμένων ασθενειών;

Πριν από τον κορονοϊό, η ανθρωπότητα είχε έρθει αντιμέτωπη και με άλλες πανδημίες ή επιδημίες. Και εκτός αυτού, δυστυχώς, υπάρχουν τόσο πολλές θανατηφόρες ασθένειες από την αρχαιότητα μέχρι τώρα, που χωρίς τα αντίστοιχα εμβόλια θα είχαν αποβεί μοιραίες ακόμα και εν έτει 2021.

Μην ξεχνάμε ότι ακόμα και σήμερα οι επιστήμονες εργάζονται εντατικά για το εμβόλιο του καρκίνου –για όλες τις μορφές του–, μιας και αυτός, πραγματικά, αποτελεί τη No1 αιτία θανάτων παγκοσμίως. Μπορεί να έχει έρθει στο επίκεντρο η νόσος Covid-19, ωστόσο ασθένειες όπως ο καρκίνος δεν έπαψαν ξαφνικά να υφίστανται. Αντιθέτως, συνεχίζουν ακάθεκτες το «έργο» τους.

Πάμε να δούμε, λοιπόν, ποια εμβόλια έσωσαν την ανθρωπότητα, περιορίζοντας την εξέλιξη διαφόρων ασθενειών που «θέριζαν» ζωές για πάμπολλα χρόνια.

Εμβόλιο κατά της ευλογιάς

Η ευλογιά, επί σειρά ετών, αποδεκάτιζε τον πληθυσμό και άφηνε τους επιζώντες παραμορφωμένους από ουλές. Ίσως μιλάμε για το μεγαλύτερο πλήγμα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Το 1796 ο Βρετανός γιατρός Έντουαρντ Τζένερ τροποποίησε τη μέθοδο εμβολιασμού που είχε αναπτυχθεί στις αρχές του 18ου αιώνα.

Πιο συγκεκριμένα, η όλη διαδικασία έγινε πιο ασφαλής και το άτομο, πλέον, δεν μετέδιδε την ασθένεια. Να πω, επίσης, ότι η ευλογιά θεωρείται υπεύθυνη για την κατάρρευση του πολιτισμού των Ίνκα, οδηγώντας σε αποδυνάμωση της αυτοκρατορίας των Αζτέκων.

Ωστόσο, οι προσπάθειες και τα προγράμματα εμβολιασμού για την αντιμετώπιση της ευλογιάς κατά τη διάρκεια τόσο του 19ου όσο και του 20ού αιώνα απέδωσαν τελικά καρπούς, καθώς το 1980 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς, πλήρως, ούσα η μοναδική ασθένεια μέχρι και σήμερα που κατάφερε κάτι τέτοιο.

Εμβόλιο κατά της χολέρας

Το εμβόλιο της χολέρας αποτέλεσε μια τυχαία ανακάλυψη από τον βοηθό του Γάλλου μικροβιολόγου Λουί Παστέρ, Τσαρλς Σαμπερλάν, το 1879 και αποδείχτηκε τόσο μα τόσο σωτήρια. Από το 1817 μέχρι έναν αιώνα αργότερα, το 1917 –όταν και κυκλοφόρησε το εμβόλιο–, σημειώθηκαν επτά πανδημίες χολέρας.

Η πρώτη έλαβε χώρα στην Ινδία το 1817 και σκότωσε 15 εκατομμύρια ανθρώπους. Η έβδομη και τελευταία συνέβη το 1961, αλλά κρούσματα επιδημίας εντοπίστηκαν και αργότερα, με την πιο πρόσφατη στην Αϊτή τον Οκτώβριο του 2010, η οποία σκότωσε 5.000 ανθρώπους. Συνολικά, η χολέρα –η οποία μεταδίδεται μέσω του μολυσμένου νερού– έχει σκοτώσει περισσότερα από 45 εκατομμύρια ανθρώπους.

Εμβόλιο Tdap κατά του τετάνου, της διφθερίτιδας και του κοκκύτη

Το εμβόλιο Tdap προφυλάσσει από τις τρεις αυτές ασθένειες, οι οποίες προκαλούνται από βακτήρια που μπορούν να βάλουν τέλος σε εκατομμύρια ζωές. Ωστόσο, λόγω των εμβολίων που αναπτύχθηκαν, το ποσοστό θνησιμότητας έπεσε στο ελάχιστο.

Εμβόλιο κατά του κίτρινου πυρετού

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τον κίτρινο πυρετό, μια μολυσματική νόσο η οποία εμφανίζεται αρχικά με ξαφνικά ρίγη και πυρετό – στη συνέχεια ακολουθούν και άλλα πιο σοβαρά συμπτώματα, όπως η κεφαλαλγία, οι πόνος στην πλάτη και σε όλο το σώμα, η ναυτία, ο έμετος και το κοκκίνισμα των ματιών.

Ωστόσο, το πρώτο εμβόλιο δημιουργήθηκε το 1937 από τον Μαξ Τάιλερ, ο οποίος κατάφερε να απομονώσει τον ιό. Το εμβόλιο προκαλεί 95% ανοσία και η διάρκειά του ξεπερνά τα 10 χρόνια, ενώ, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), ο κίτρινος πυρετός προκαλεί 200.000 μολύνσεις και 30.000 θανάτους κάθε χρόνο. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών εντοπίζεται στις χώρες της Αφρικής.

Εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου

Τα εμβόλια που κυκλοφορούν χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της λοίμωξης από το μικρόβιο ναϊσσέρια της μηνιγγίτιδας, μιας εξαιρετικά επικίνδυνης και θανατηφόρας ασθένειας που δεν πρέπει να αφεθεί δίχως θεραπεία.

Να σημειωθεί πως το πρώτο εμβόλιο διατέθηκε τη δεκαετία του 1970 κι από τότε έχουν υπάρξει διάφορες παραλλαγές του, υπεύθυνες για τη σωτηρία εκατομμυρίων παιδιών και ενηλίκων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Εμβόλιο MMR κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς

Είναι ένα από τα πιο γνωστά εμβόλια του κόσμου και χορηγείται σε παιδιά. Χρειάζεται μία δόση, και μία ακόμη επαναληπτική, και προφυλάσσει από την ιλαρά, την παρωτίτιδα και την ερυθρά, κύριες αιτίες της παιδικής θνησιμότητας.

Τα συγκεκριμένα εμβόλια για την ιλαρά έκαναν πρώτη φορά την εμφάνισή τους του 1963, ενώ να σημειωθεί πως μέχρι τότε είχαν ήδη μολυνθεί τρία με τέσσερα εκατομμύρια άτομα. Ωστόσο, το εμβόλιο έχει δυναμική σε ποσοστό 99% για την προστασία από την ιλαρά και παρουσιάζει ποσοστό προστασίας 95% για την παρωτίτιδα και την ερυθρά – εφόσον, βέβαια, δοθεί στον κατάλληλο χρόνο.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το εμβόλιο συνέβαλε καθοριστικά στο να εκλείψει η ασθένεια της ιλαράς το 2000 τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ευρώπη. Ωστόσο, πρόσφατα –το 2019–, λόγω του αντιεμβολιαστικού κινήματος, η ασθένεια εμφανίστηκε ξανά σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Εμβόλιο κατά της φυματίωσης

Ομολογουμένως, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει ιστορίες για το πόσο θανατηφόρα ασθένεια ήταν η φυματίωση παλαιότερα, και γι’ αυτό το εμβόλιο BCG (βάκιλος Calmette-Guérin) –γνωστό και  ως αντιφυματικό εμβόλιο– αποτελεί ένα ισχυρό όπλο.

Μάλιστα, οι ειδικοί πιστεύουν πως το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μολυνθεί με το μυκοβακτήριο της φυματίωσης, ενώ νέες μολύνσεις καταγράφονται με ρυθμό μία ανά δευτερόλεπτο. Υπολογίζεται ότι το 2007 υπήρχαν περίπου 13,7 εκατομμύρια χρόνιοι ασθενείς οι οποίοι έπασχαν από την ενεργό μορφή της νόσου.

Τo 2010 σημειώθηκαν περίπου 8,8 εκατομμύρια νέα κρούσματα και 1,5 εκατομμύρια θάνατοι, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας

Η πολιομυελίτιδα είναι μια πολύ σοβαρή ασθένεια, η οποία μπορεί να προκαλέσει παράλυση αλλά και θάνατο και μέχρι να εμφανιστεί το εμβόλιο είχε οδηγήσει στον θάνατο εκατομμύρια παιδιά. Το συγκεκριμένο εμβόλιο –το οποίο γίνεται σε τρεις δόσεις και δύο επαναληπτικές– αναπτύχθηκε το 1952 από τον Τζόνας Σολκ στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ και ανακοινώθηκε στον κόσμο στις 2 Απριλίου του 1955.

Χάρη στην ευρεία χρήση του στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η συχνότητα εμφάνισης της πολιομυελίτιδας μειώθηκε σημαντικά. Μάλιστα, αργότερα –το 1988 και μετά– ξεκίνησε και μια παγκόσμια προσπάθεια για την εξάλειψη της ασθένειας αυτής, υπό την ηγεσία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), της UNICEF και του Διεθνούς Ρόταρι.

Να σημειωθεί κάπου εδώ πως οι προσπάθειες μείωσαν σημαντικά τον αριθμό των ετήσιων διαγνωσμένων περιπτώσεων κατά 99%, από τις εκτιμώμενες 350.000 περιπτώσεις το 1988 στο χαμηλό των 483 περιπτώσεων το 2001, μετά το οποίο έχει παραμείνει στο επίπεδο των περίπου 1.000 περιπτώσεων τον χρόνο (1.606 το 2009).

Εμβόλιο κατά του ιού HPV

Τα εμβόλια κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) –που κυκλοφόρησαν πρώτη φορά το 2006 – είναι σύγχρονα εμβόλια τα οποία προλαμβάνουν τη λοίμωξη από κάποιους τύπους του ιού HPV, δηλαδή μερικούς τύπους μιας από τις πιο κοινές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Και πραγματικά πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις της σύγχρονης ιατρικής.

Να σημειώσουμε πως τα διαθέσιμα εμβόλια προστατεύουν από δύο, τέσσερις ή εννέα τύπους του HPV. Όλα τα εμβόλια προστατεύουν κατ’ ελάχιστον από τους τύπους HPV 16 και 18, οι οποίοι ενέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Μάλιστα, εκτιμάται πως τα συγκεκριμένα εμβόλια μπορούν να προλαμβάνουν:

• το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας
• το 80% των καρκίνων του πρωκτού
• το 60% των καρκίνων του κόλπου
• το 40% των καρκίνων του κόλπου
• κάποιους τύπους καρκίνων του στόματος

Εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β

Το πρώτο εμβόλιο ηπατίτιδας Β εγκρίθηκε στις ΗΠΑ το 1981, ενώ μια βελτιωμένη έκδοσή του κυκλοφόρησε το 1986. Το εμβόλιο αυτό έχει σώσει εκατομμύρια ζωές και προλαμβάνει μια πολύ σοβαρή ασθένεια.

Εμβόλιο κατά της εποχιακής γρίπης

Τέλος, μην ξεχνάμε και το εμβόλιο της εποχιακής γρίπης. Μπορεί η εποχιακή γρίπη να συγχέεται συχνά με το κοινό κρυολόγημα, ωστόσο είναι πιο επικίνδυνη από αυτό. Ο εμβολιασμός αφορά τις ομάδες υψηλού κινδύνου –γνωστές και ως ευπαθείς ομάδες– και πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο κατά το χρονικό διάστημα Οκτωβρίου - Νοεμβρίου.

Να σημειωθεί επίσης πως χρειάζονται περίπου δύο εβδομάδες από τον εμβολιασμό ώστε ο οργανισμός να δημιουργήσει προστατευτικά αντισώματα για τη γρίπη. Σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες που έχουν γίνει, έχει αποδειχτεί ότι το 70-90% των ατόμων που εμβολιάζονται προστατεύονται από τη νόσο.

Κλείνοντας, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., τα εμβόλια σώζουν ζωές, γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικά. Οι σχετικές εκτιμήσεις, μάλιστα, κάνουν λόγο πως 2 με 3 εκατομμύρια ζωές σώζονται ετησίως από ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, ο κοκκύτης, η ιλαρά ή η γρίπη.

Σε μερικά χρόνια από τώρα –εύχομαι σύντομα– στην παραπάνω λίστα θα μπορούν να συγκαταλέγονται επίσημα και τα εμβόλια κατά του κορονοϊού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

• Κονγκό: «Επανεμφάνιση» του Έμπολα στο ανατολικό τμήμα της χώρας
• ΠΟΥ σε EΕ: Επιταχύνετε τους εμβολιασμούς – Μόλις το 2,5% έχει εμβολιαστεί
• Κάθε 100 χρόνια και μια πανδημία: Πανούκλα, χολέρα, Ισπανική γρίπη… κορονοϊός – Τι συμβαίνει;

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWS2U ΣΤΟ INSTAGRAM