102 χρόνια από τη γέννησή του

Ήταν 5 Φεβρουαρίου του 1919 στη Χίο, όταν ο Γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου θα κρατούσε για πρώτη φορά στα χέρια του τον γιο του Ανδρέα. Εκείνη τη στιγμή ο σοφός πατέρας σίγουρα δεν φανταζόταν πως έφερνε στον κόσμο έναν ηγέτη που θα άλλαζε για πάντα την ιστορία της Ελλάδας.

Της Μαύρας Σαραντοπούλου

Γεννήθηκε στη Χίο, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως γενικός διοικητής Αιγαίου, αλλά κρατούσε στενούς δεσμούς με την Αχαΐα και το Καλέντζι, το χωριό του πατέρα του, ο οποίος εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Αχαΐας. Πήγε σχολείο στο Κολλέγιο Αθηνών, όπου ήταν αριστούχος. Το 1934, σε ηλικία μόλις 15 ετών, δημιούργησε μαζί με τρεις συμμαθητές του το μαρξιστικό περιοδικό «Ξεκίνημα», όπου και δημοσίευσε πολλά άρθρα για τον σοσιαλισμό.

Η «Εστία», η πιο σημαντική τότε εφημερίδα της δεξιάς παράταξης, αντέδρασε απαιτώντας τον εξοβελισμό του νεαρού Ανδρέα Παπανδρέου από την ελληνική κοινωνία, γιατί «θα καθίστατο επικίνδυνος για τη χώρα». Το υπουργείο Παιδείας –στο οποίο δύο χρόνια νωρίτερα υπουργός ήταν ο πατέρας του– διέταξε ανακρίσεις και οι «παρεκτραπέντες» μαθητές τιμωρήθηκαν με διαγωγή «επίμεμπτο» στο ενδεικτικό τους.

Το 1937 εισήλθε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά το 1939, μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις ΗΠΑ, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Υπηρέτησε εθελοντής σε σημαντική θέση στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, ως εξεταστής μοντέλων για τον κατάλληλο χρόνο επισκευής πολεμικών πλοίων.

Το 1943 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά και τη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου και διορίστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής (associate professor). Το 1944 ο μόλις 25 ετών Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένα από τα πέντε μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Bretton Woods –που σχεδίασε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας ως τις πετρελαϊκές κρίσεις του ’70–, της οποίας ηγούνταν ο κορυφαίος Έλληνας οικονομολόγος Κυριάκος Βαρβαρέσος.

Tο 1947 διορίστηκε επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ (Berkeley) της Καλιφόρνια, όπου και διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης από το 1956 ως το 1959. Την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία συνέχισε στα χρόνια της δικτατορίας, οπότε εργάστηκε ως καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης (1968-69) και του Γιορκ (1969-1974), όπου διετέλεσε και διευθυντής μεταπτυχιακών σπουδών. Επέστρεψε οικογενειακώς στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ στις 16 Ιανουαρίου 1961.

Εκλέχτηκε βουλευτής πρώτη φορά το 1964 με την Ένωση Κέντρου. Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του, Γεωργίου Παπανδρέου, αρχικά ως υπουργός Προεδρίας και λίγο αργότερα ως αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού. Παραιτήθηκε λίγο αργότερα έπειτα από πολλές πιέσεις άλλων τάσεων μέσα στο κόμμα και συσπείρωσε γύρω του τη λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου.

Στις 25 Απριλίου 1965 έγινε ξανά αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού, ενώ έναν μήνα αργότερα κατηγορήθηκε ως εμπνευστής και αρχηγός στην υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ» και στο συνωμοτικό Σχέδιο «Ελικών».

Με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 ο Ανδρέας Παπανδρέου συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου έπειτα από έντονες πιέσεις και διαμαρτυρίες κορυφαίων ακαδημαϊκών και διανοουμένων των Ηνωμένων Πολιτειών στον Πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, όπως ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ (John Kenneth Galbraith), προσωπικός του φίλος από τα χρόνια του Χάρβαρντ.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν πρόεδρος και ιδρυτής του ΠΑΚ και αργότερα του ΠΑΣΟΚ, του οποίου η ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη συμπυκνωνόταν στο τρίπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση».

Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδος τις περιόδους 1981-1989 και 1993-1996.

Υπήρξε ηγέτης με ευρύτατη λαϊκή αποδοχή. Σε έρευνα της εφημερίδας «Καθημερινή» το 2007, η πρώτη κυβέρνησή του αναδείχτηκε η καλύτερη της μεταπολίτευσης και ο ίδιος ο σημαντικότερος πρωθυπουργός της περιόδου. Ομοίως, σε δημοσκόπηση για την εφημερίδα «Real News» το 2010 και σε έρευνα της εταιρείας ALCO το 2013 ψηφίστηκε ως ο καλύτερος πρωθυπουργός μετά το 1974.

Ήταν ίσως ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη συμβολή στη διαμόρφωση του πολιτικού και κομματικού συστήματος στη σύγχρονη Ελλάδα.

Ανέτρεψε τον κυρίαρχο πολιτικό διαχωρισμό «εθνικόφρονες - κομμουνιστές» και στη θέση του επέβαλε το δίπολο «Δεξιά - Αντιδεξιά».

Το ΠΑΣΟΚ που δημιούργησε ήταν το πρώτο κόμμα εξουσίας στην ελληνική ιστορία με μαζική οργάνωση, στα πρότυπα του ΚΚΕ, αντί του παραδοσιακού κόμματος στελεχών, ένα πρότυπο οργάνωσης που θα υιοθετούσε από τον Παπανδρέου και η Νέα Δημοκρατία.

Από το κυβερνητικό του έργο ξεχωριστή θέση στη νεοελληνική πολιτική ιστορία έχουν η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος αλλά και των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, η δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του ΑΣΕΠ και η συνταγματική αναθεώρηση του 1985-1986, η οποία παγίωσε το σύστημα κοινοβουλευτικής εξουσίας που ισχύει έως και σήμερα, περιορίζοντας δραστικά τις «βασιλικές» εξουσίες του Προέδρου.

Άλλες σημαντικές τομές των κυβερνήσεών του ήταν η νομιμοποίηση του πολιτικού γάμου, η ψήφος στα 18, η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος γραφής (1982), οι αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο, όπως η καθιέρωση της ισότητας των δύο φύλων και η απαγόρευση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας, η κατάργηση πλείστων μεταξικών και μετεμφυλιακών νόμων, όπως αυτοί του τεντιμποϊσμού και της κατασκοπείας, η άσκηση ακηδεμόνευτης και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής και η μεγάλη ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και η παραχώρηση άδειας επιστροφής στην Ελλάδα στους πολιτικούς πρόσφυγες του Δημοκρατικού Στρατού.

Ο Ανδρέας «έφυγε» το 1996, βυθίζοντας την Ελλάδα στη θλίψη, ενώ πίσω του άφησε ένα ακάλυπτο πολιτικό κενό, που δημιούργησε βαθύ ρήγμα στον χώρο του σοσιαλιστικού κέντρου.

Πηγή: kyvernisi.com

• Η «αυλαία» του Ειδικού Δικαστηρίου, το 7-6 που δικαίωσε τον Ανδρέα και οι «σεισμικές» εξελίξεις που ακολούθησαν
• Ο Κώστας Σημίτης στην πρωθυπουργία: Η μέρα που «χλόμιασε» ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWS2U ΣΤΟ INSTAGRAM